لرستان در گذرگاه زمان و تاریخ

لرستان در گذرگاه زمان و تاریخ

نویسنده: حمید ایزدپناه
ناشر: اساطیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 250
اندازه کتاب: رقعی گالینگور - سال انتشار: 1384 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب 

لرستان در جنوب غربی ایران در میان کوه های بلند با یخچال های طبیعی و دره های سرزمینی که مساحت تقریبی آن نزدیک به  50470کیلومتر مربع قرار گرفت است که از شمال به نهاوند ، از شمال باختری به کرمانشاه ، "از باختر به خاک کشور عراق ”، از جنوب و جنوب غربی به خوزستان، "از شرق به اصفهان و از شمال شرقی رشته کوههای ملایر و بروجرد متصل شده است. بیشتر خاک این استان شامل رشته کوه های مرتفع یا کم ارتفاع است مهمترین کوه های جنوبی آن کوه کور است که از شمال باختری به جنوب خاوری کشیده شده است .

رشته کوه دلیچ که آن را دهلیز هم می نامند . کوه کیالو که از رودخانه کشکان شروع و تا دره سیمره می رسد و کوه مله که در امتداد زاگرس است . کوه های شمال شامل کوه کری و کوه پینه می باشد. کوه های غربی و مرکزی شامل سفید کوه و کوه مپل و دوکوه و راز  است . رشته کوه های مرکزی و خاوری شامل کوه یافته کوه هشتاد پهلو و کوه چناره و چونی و کوه تاف می باشد.

این استان در بخش های جنوبی تا حدودی خشک و تابستان های آن گرم است ولی در بخش های شمالی و میانی هوا معتدل است . در این استان سه رود بزرگ جاری است که عبارتند از سزار یا دژرود ، کشکان و رود سیمره است. لرستان توسط کوه کور به دو منطقه پیشکوه و پشتکوه تقسیم می شود. یکی از کوهه ای مهم پیشکوه سفید کوه است که ساکنان آن لک و به زبان لکی تلکم می کنند. ساکنان جنوبی همگی لر و زبانشان لری است . بهترین اطلاعاتی است که می توان در مورد سکونت و نحوه معاش در لرستان در اواخر پلاستوسن  یافت در دره خرم آباد واقع شده است.

 اقامتگاه های شناخته شده در لرستان سه نوع است : دهکده های دائمی، دهکده های نیمه دائم و اردوگاه های چوپانی که سکونتگاه اصلی مردم است . محققان ساکنان اولیه لرستان را کاسیان می دانند که قبیله های لر کوچک و بزرگ از اخلاف آنان می باشد. کاسی ها صنعت ریخته گری و مفرغ کاری را بنیان نهادند و پرورش اسب را به وجود آوردند . از آنان به عنوان پدران پیشین اقوام لر یاد می کنند.

در زمان اشکانیان لرستان به علت موقعیت ممتاز جغرافیایی و کوهستانی دیوار دفاعی استواری در برابر یورش بیگانگان بود. در دوره ساسانیان غرب لرستان اهمیت بیشتری یافت. در کل می توان لرستان کنونی را جزء دوره های اشکانی و ساسانی که در عصر ساسانی جیال نام گرفت ، دانست. مردم لرستان در زمان حکومت امویان و عباسیان و همین طور در زمان قدرت یافتن حسن صباح نیز نقش و اهمیت داشتند.

مردم لرستان دارای آیین ها و باورهای خاص خودشان می باشند چه در انواع ازدواج و چه در مراسم مذهبی و مراسم سوگ و سوگواری و همین طور مراسم خاصی که در زمان عید نوروز برگزار می نمایند قابل توجه است. کیش و مذهب مردم لرستان جای بسی تامل دارد . لرستان یکی از کهن ترین سرزمین هایی است که در طول تاریخ خود  پیدایش کیش های متفاوت را شاهد بوده است از جمله :این آیین ها " آیین مهر و گسترش آن و پس از آن یکتا پرستی زردشت فراگیر شد و سپس با رواج اسلام ، این دین مورد پذیرش مردم قرار گرفت . در حال حاضر، مذهب رسمی و موروثی بومیان لرستان اسلام است و پیرو مذهب شیعه دوازده امامی اند.

در ادوار مختلف تاریخی ،سلجوقیان نیز مدتی حکومت لرستان را در دست داشتند که می توان مرکز اصلی و پایگاه مهم نفوذ آنها را  شهر الشتر دانست. درزمان اتابکان لر کوچک" تیمور گورکانی لرستان را مورد هجوم خود قرار داد. در زمان صفویان نیز محدوده لر کوچک  با همین مرزبندی امروزه بوده است. از لحاظ ساختار شهری ،در گذشته خرم آباد از دو بخش   بزرگ به نام "دردلاکان " و "پشت بازار" تشکیل می شده است .

بافت اصلی شهر مجموعه ای از بناها و کوچه های موازی یا پیچ در پیچ و نامنظم بوده که دیوار اصلی آنها خشتی یا کاهگلی و نمایی آجری و گره سازی های ساده بر آن خودنمایی می کرده است . اما ناامنی راه ها و مسیرهای تردد استان ، موجب رکود  اقتصادی در لرستان شده و از رشد و پیشرفت این منطقه جلوگیری کرده است. در گذشته   مشاغل عمده شهر شامل : سراجی، آهنگری، چلنگری، نعلبندی،  بزازی،  مسگری، جولاهی، عطاری، گیوه کشی و آزیه کشی بود.
در این کتاب نگارنده کوشیده تا وقایع و حوادث لرستان را در حیطه‌ی اقلیم و سیر تاریخی بررسی کند.

فهرست

لرستان در گذرگاه زمان
دیرینه شناسی و تاریخ جغرافیایی مرزهای جغرافیایی لرستان از آغاز
شکل و نوع اسکان و معاش
دوره‌های سازش در لرستان
نخستین کوچ در لرستان
کاسیان و تمدن و هنر آنان
زاکرس و لرستان
لرستان در گذرگاه تاریخ
لرستان در زمان اشکانیان
لرستان در زمان ساسانیان
راه‌های باستانی لرستان
لرستان در سده‌های نخستین اسلامی
واژه‌ی لر و زبان لری و کلی
لرستان در زمان دیلمان
لرستان در زمان سلجوقیان
اتابکان لر کوچک
لرستان نیلی در دروه صفویان
والیان لرستان از صفویه تا انقراض
کیش و آیین در لرستان
موسیقی لری