قیام جنگل + نگاهی به روابط شوروی و نهضت انقلابی جنگل ؛ دو کتاب در یک مجلد

قیام جنگل + نگاهی به روابط شوروی و نهضت انقلابی جنگل

نويسنده:  میرزا اسماعیل جنگلی , مصطفی شعاعیان
مقدمه: اسماعيل رائين
ناشر: جاويدان - حزب توده
زبان كتاب: فارسي
تعداد صفحه: 264 + 535
اندازه كتاب: رقعی گالینگور - سال انتشار: 1357 _ 1356 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : در حد نو _ نو ؛ با گالینگور صحافی شده

مروری بر کتاب

قیام جنگل 

يادداشت هاي ميرزا اسماعيل جنگلي خواهر زاده ميرزا كوچك خان

میرزا اسماعیل جنگلی  یکی از اعضای مجاهدین جنبش جنگل بود.او خواهرزاده میرزا کوچک خان جنگلی بود.اسماعیل جنگلی در رشت متولد شد، پدرش میرزا احمد در حکومت سابق گیلان ، سمت مستوفی‌گری داشت،اسماعیل جنگلی در رویداد مشروطه به خصوص استبداد صغیر به مبارزه پرداخت، و نیز در بیرون راندن روس تزاری به‌همراه دیگر مجاهدین گیلان مبارزه کرد.
در سال‌های پایانی نهضت جنگل مدتی ریاست شهربانی را به عهده داشت به هنگام شکست این نهضت ، دستگیر و در زندان و تبعید به سر برد. بعد از رهایی از زندان به رشت بازگشت و بعد از شهریور ۱۳۲۰، در تهران اقامت گزید، تا این که در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۲۷ درگذشت، بنابر وصیت خود او را در گورستان سلیمان داراب، در کنار قبر میرزا کوچک خان و برخی از جنگلی‌ها به خاک سپردند...

میرزا یونس معروف به میرزا کوچک فرزند میرزا بزرگ در سال ۱۲۵۷ ه‍.ش در محله قدیمی استادسرا شهر رشت در خانواده‌ای متوسط و مذهبی چشم به جهان گشود. وی سنین آغاز عمر را در مدرسه علمیه حاج حسن (صالح آباد) و مدرسهٔ جامع شهر رشت به آموختن صرف و نحو و تحصیلات دینی گذرانید. پس از آن به قزوین رفته و در مدرسهٔ صالحیه تحصیل دروس حوزوی را ادامه داد و چندی هم در مدرسهٔ محمودیهٔ تهران به همین منظور اقامت گزید. پایه آموزش حوزوی می‌توانست وی را در سلک روحانیان درآورَد، اما حوادث و انقلابات کشور مسیر افکارش را تغییر داد و او را به راهی دیگر کشاند.

میرزا کوچک‌خان دارای دو خواهر به نام‌های کربلایی خانم و سارا خانم و دو برادر به نام‌های میرزا محمدعلی خان و میرزا رحیم خان بود، که هر دو بعد از میرزا وفات یافتند. بنا به گفتهٔ اطرافیان، میرزا مردی قوی بنیه، زاغ چشم و دارای سیمایی متبسم بود و از نظر اجتماعی مردی باادب، فروتن، خوش‌برخورد، مؤمن به اصول اخلاقی، صریح اللهجه، طرفدار عدل و آزادی و حامی مظلومان بود. میرزا کوچک‌خان اهل ورزش بود و از مصرف مشروبات الکلی و دخانیات خودداری می‌کرد. میرزا در سنین آخر عمر همسری برگزید.میرزا در واقعهٔ مشروطیت به انقلابیون جبههٔ شمال پیوست و در فتح قزوین شرکت داشت.

روس‌ها مدتی او را از رشت تبعید کردند. در سال ۱۲۹۳ ه‍.ش میرزا که تازه از تبعید آزاد شده و به رشت آمده بود به شدت تحت تأثیر ظلم و ستم نیروهای روس بر مردم گیلان قرار گرفت و تصمیم گرفت که به کمک دوستان مشروطه خواه خود دوباره دست به قیام بزند. اما این بار علاوه بر مطالبهٔ آرمان‌های آزادی خواهانهٔ مشروطه که آن را بر باد رفته می‌دید به دنبال نجات ایران و علی‌الخصوص گیلان از اشغال آشکار نیروهای نظامی نیز بود. افکار میرزا توانست در دل قشرها و طبقات گوناگون مردم گیلان نفوذ کند. افرادی نظیر دکتر حشمت و میرزا حسین کسمایی که از چهره‌های تحصیل کرده و فرهیختهٔ گیلان بودند، یا حسن آلیانی و شیخ علی شیشه بر که از طبقات معمولی جامعه بودند در میان طیف طرفداران میرزا دیده می‌شوند؛ و بجز این‌ها میرزا توانست از حمایت چند تن از بازرگانان و کسبه معتبر از جمله حاج احمد کسمایی نیز برخوردار شود.

تاریخ‌نگاران عمدتاً قیام جنگل را به دو دوره مجزا تقسیم می‌کنند، که دورهٔ نخست در ابتدا به مدت دو سال و به مرکزیت فرماندهی در کسما، و سپس به مدت نزدیک به چهار سال به مرکزیت رشت و به صورت یک حکومت جمهوری مستقل در کل ایالت گیلان بوده‌است. دوره دوم مصادف با نزدیکی طرفداران بلشویک‌ها به میرزاکوچک می‌باشد...

نگاهی به روابط شوروی و نهضت انقلابی جنگل 

بی‌شک این کتاب یکی از کتاب‌های مهمی‌ست که درباره‌ی جنگل و جمهوری گیلان و عروج و سقوط میرزا و یارانش نوشته شده است . بولشویکها برای توسعة انقلاب در شرق ، به تجدید نظرهای ایدئولوژیک هم نیاز داشتند. این مناطق اساساً فاقد شرایط عینی لازم برای انقلاب سوسیالیستی بود، ولی توقف توسعة انقلاب در غرب ، بولشویکها را به سوی شرق و ممالک اسلامی متوجه ساخته بود.

لنین ضرورت اتحاد موقت با نهضتهای ملی در شرق را مطرح کرد. به این ترتیب کمونیستهای ایرانی نیز از سوی مرکزیت سیاسی کمونیسم مجوز فعالیت دریافت کردند. بر این اساس ، فعالیت بولشویکهای ایرانی که در نهضت جنگل * در کنار میرزا کوچک خان جنگلی فعالیت می کردند، مورد تأیید دولت روسیه قرار گرفت . بولشویکهای ایرانی که با میرزا کوچک خان همکاری می کردند، قبلاً در باکو فعال بودند. آنها به بولشویکها قول داده بودند که در صورت برخورداری از حمایت آنان ، در جنگ با روسهای سفید و بیگانگان به آنها کمک کنند. اولین تجربة مداخلة نظامی روسیه در نهضت جنگل بود. این نهضت که ابتدا جنبة ضد انگلیسی داشت ، با ورود نیروهای نظامی بولشویک و ارتش سرخ استحکام بیشتری یافت . میرزاکوچک خان از مشروطه خواهان و عضو کمیتة اتحاد اسلام بود .

او تحت تأثیر شعارهای ظلم ستیز بولشویکها با آنها متحد شد و در ۱۸ خرداد ۱۲۹۹ در شهر رشت جمهوری گیلان را تأسیس کرد . با گذشت زمانی کوتاه ، اختلاف میان میرزا و متحدان بولشویک او بالا گرفت و سرانجام در تیرماه ۱۲۹۹ او از رهبری جمهوری استعفا کرد و به جنگل پناه برد.بولشویکهای ایرانی معتقد بودند که ایران یک کشور سرمایه داری است که در شرایط انقلاب سوسیالیستی قرار گرفته است . آنها در شهرهای گیلان به مصادرة اموال مردم و تلاش برای محو باورهای مذهبی دست زدند. این اقدامات در شرایطی صورت می گرفت که در نخستین مذاکرات میرزاکوچک خان و بولشویکها عدم اجرای اصول کمونیسم مورد تأکید او قرار گرفته بود .

این تندروی بولشویکهای ایرانی بعدها از سوی رهبران اتحاد شوروی نیز مورد انتقاد قرار گرفت ، ولی رهبران روسیه در ۱۳۰۰ ش به توسعة روابط بازرگانی با ایران آندره روتشتین ، سفیر روسیه در تهران ، بصراحت خواستار قطع عملیات انقلابی از سوی میرزاکوچک خان شده بود ...