قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی

نویسنده: غلامحسین ابراهیمی دینایی
ناشر: انجمن شاهنشاهی فلسفه ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 254
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1357 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ واجد فرمان

مروری بر کتاب

قدما برای هر یک از علوم مدونه، سه عنصر اساسی ذکر کرده‏اند که به ترتیب عبارتند از: «موضوع»، «مسایل» و «مبادی» برای تشکیل برهان و اثبات مسایل در هر یک از علوم، «مبادی» سهم عمده‏ای را به عهده دارند، ولی هنوز معلوم نیست برخی قواعد که زیر بنای بسیاری از مسایل در هر یک از علوم واقع می‏شوند، از اقسام مبادی علم به شمار می‏آیند یا نه؟

بنابراین، قواعد هم می‏توانند از اقسام مبادی به شمار آیند و هم می‏توانند در ردیف «مسایل» قرار گیرند. برخی از فقها با توجه به آنچه ذکر شد، کوشیده‏اند این گونه قواعد را از سایر مسایل فقهیه جدا سازند و آن‌ها را در یک مجموعه گردآورند، مانند «قاعده لا ضرر» و «قاعده قرعه».دکتر دینانی معتقد است وجود این گونه قواعد تنها به علم فقه اختصاص ندارد، بلکه در سایر علوم، به ویژه در فلسفه نیز نظیر آن‌ها را می‏توان یافت. یک بررسی کوتاه در آثار فلاسفه اسلامی به خوبی نشان می‏دهد وجود این گونه قواعد که همواره برزخ بین مبادی و مسائل‏اند، در فلسفه فراوان است.

کتاب «قواعد کلی فلسفه در فلسفه اسلامی» در حقیقت عنوان رساله دکتری استاد، در ایام تحصیل بوده و تکمیل این اثر گران بها را در سال های بعد و با تأمل بیشتر انجام داده اند. این اثر قبلاً در سه مجلد و اکنون در دو مجلد چاپ شده است. این نخستین کتابی بود که وی به طور رسمی تألیف کرد و مهم ترین اثر قلمی شان می دانند. نویسنده زمانی که می خواستند این اثر را تألیف کنند، تصمیم داشتند درباره چهارصد قاعده فلسفی بنویسند، که این قواعد را از تمام کتب فلاسفه پیشین استخراج کرده بودند. اما این قواعد را به صد و پنجاه قاعده تقلیل دادند که به اعتقاد نویسنده، حتی می توان این قواعد را کمتر و کمتر نیز کرد تا حدی که می توان آن ها را حتی به یک قاعده تقلیل داد و آن اصل «امتناع اجتماع نقیضین» است. اما از آن جایی که به نظر وی، این صد و پنجاه قاعده بسیار مهم و برای خوانندگان بسیار کارآمد است، همه آن ها را در کتاب آوردند.

آنچه که در این اثر درباره این صد و پنجاه قاعده آمده، این است که این قواعد خودشان از چه قواعد یا اندیشه هایی دیگری ناشی شده اند، آن ها مبتی بر چه اصولی هستند و چه اصولی بر آن ها مترتب است. این کتاب برای دانشجویان فلسفه اسلامی و حتی برای تمام علاقمندان به فلسفه مفید است. زیرا قاعده فلسفی، اسلامی و غیر اسلامی یا شرقی و غربی ندارد. قواعد فلسفی جهان شمول و بدون زمان و مکان هستند. قاعده عقلی همیشه قاعده عقلی است.