ریشه نام این شهر به «کومه» به معنای کلبه‌مانندی که چوپانان برای استراحت می‌ساختند، باز می‌گردد. قُم تلفظی از نام کومه است.از وضعیت این شهر در دوران ایلامی، مادها و هخامنشیان هیچ اطلاعاتی موجود نیست. بنابر نقل گریشمن، محدوده کنونی قم جزو دومین دسته سکونتگاه‌های پیش از آریایی فلات ایران بوده‌است.

بنابر این قول و همچنین بر اساس حفاریهای انجام شده در محل تپه قمرود، قدمت سکونت در این منطقه به هزاره پنجم پیش از میلاد می‌رسد. آثار این حفاریها در موزه ایران باستان و نیز موزه آستانه قم موجودند.محله‌های قدیم قم که از شهر تاریخی قم به یادگار مانده‌اند عبارتند از:
محلات قبل از اسلام: محله شهرستان واقع در محدوده جنوب شهر کنونی قم حوالی خیابان هنرستان، نهر شهرستان کماکان اراضی مزروعی جنوب این ناحیه را مشروب می‌کند......
محلات اوایل دوره اسلامی: میدان کهنه، مسجد جمعه، چهل اختران، دروازه ری، عربستان، میدان میر، شاهزاده حمزه، بازار کهنه.....
محلات مربوط به دوره صفویه و قاجار: چهار مردان، سیدان، پنجعلی، سلطان محمد شریف، خندق، دروازه کاشان، آستانه، سفیداب، باغ پنبه، بازار نو.....

نویسنده در این کتاب حدود شش‌صد صفحه‌ای سعی نموده اطلاعات جامعی راجع به قم جمع‌آوری نماید. از همین روی در کتاب بخش‌های بسیار متنوعی همچون سیمای طبیعی قم (کوه‌ها، کویر نمک، فسیل‌شناسی، چینه‌شناسی …) مهاجرت، صنایع، معادن، جهات وزش باد، طرز تهیه سوهان، تامین آب قم، امامزادگان قم، تحول جمعیت، راه‌ها، اشتغال، آموزش و … وجود دارد.

همان‌طور که گذشت نویسنده اطلاعات متنوعی را با دقت نظر گردآورده که در نوع خود کم نظیر است. ایشان حتی در موارد مختلف و در صورت لزوم به آمار‌ها، نمودارها، جدول‌ها و فرمول‌های محاسباتی استناد نموده که نشان دهنده توجه ایشان به نتایج تحقیقات علمی است.

برچسب ها: کتاب قم از نظر اجتماعی و اقتصادی