مراد اصلی قبض و بسط تئوریک شریعت نه حل نزاع فقه سنتی و پویاست ، نه مدرنیزه کردن دین ، نه تاویل یا تکمیل شریعت و نسبی کردن یا انکار حقیقت ، بلکه تبیین این معناست که چگونه دین فهمیده می شود و چگونه این فهم ، تحول می پذیرد. و بر آن است که تا راز فهم دین و تحول فهم دینی به دست نیفتد ، کار احیا نیم خام خواهد ماند.

بدین قرار نظریه ی قبض و بسط که در اصل نطریه ی تفسیری معرفت شناختی است به کلام و عرفان و اصول هم متعلق می شود. به کلام تعلق دارد چرا که به دین شناسی متعلق است و آشکار می کند که مفروضات پیشین ما و انتظارات ما از دین و شناخت ما از انسان تا کجا بر درک ما از کتاب و سنت تاثیر می نهد. اصولی است ، چرا که معلوم می کند حاجت فقیه در استنباط ، به کدام علوم است و مفروضات نهان و آشکار او ، چه دخالت پر دامنه ای در انتا و فهم فقهی او دارند و ظاهر می کند که ظهور در گرو چیست و اجتهاد در فروع چرا محتاج اجتهاد در اصول است و فقه تا کجا از کلام مشروب می شود.

عرفانی است چرا که شریعت و طریقت و حقیقت را معنا می کند که سه گونه درک و تلقی از دین اند و هر کدام در خور طایفه ای و فرزند دیدگاهی. و راز نزاع جاودانه ی فیلسوفان و فقیهان و عارفان را نیز به دست می دهد که هر یک با تکیه بر تجارب و اندوخته های پیشین خود ، سه معنا را در دین می دیدند و بر سر آنها با هم چالش می کردند .

در پرتو این نظریه ی تفسیری ، به خوبی دلیل ورود اجتناب ناپذیر محکم و متشابه در کتاب و سنت و از جمله در فقه و بل در تفسیر تاریخ آشکار می شود و از آن بالاتر ، معلوم می شود که چرا احکام و تشابه تحول پذیرند و چنان نیست که آیه ای یا عبارتی همیشه محکم یا برای همیشه متشابه بماند. تفسیر به رای نیز معنای واضحی می یابد و روشن می شود که چرا به دلیل نبودن نظریه ای معرفت شناختی هرچه در تحلیل معنای آن بیشتر سخن گفته اند ، گره را کورتر کرده اند و چرا داشتن چنان نظریه ای حلال مشکلات است. و نیز تبیین می کند که تفسیر بی رای ممکن نیست و سخن در نوع رای است نه در نفی رای. تاویل و تفسیر موضوعی هم در پرتو آن نظریه ، چهره ی روشنی پیدا می کن

فهرست

مقدمه
بخش اول
فهم دین و کلام جدید
بخش دوم
قبض و بسط تئوریک شریعت
بخش سوم
موانع فهم نظریه تکامل معرفت دینی
موانع فهم نظریه تکامل معرفت
...