فیه ما فیه ؛ سلفون

کتاب فیه مافیه

نویسنده: مولانا جلاالدین محمد بلخی(مولوی)
به کوشش: بدیع الزمان فروزانفر
ناشر: نگاه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 390
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1389 ~ 1387 - دوره چاپ: 4 ~ 3

مروری بر کتاب

بر اساس نسخه استاد بدیع الزمان فروزانفر

حکمت و عرفان میراث گران‌بهای فرهنگ ایرانی – اسلامی است که از زمان پیدایش تاکنون تاریخی پرفراز و نشیب را پشت سر گذاشته و امروز سرمایه‌های ارزشمند خویش را با سخاوت به ما سپرده است. زمانی می‌توانیم از این گنجینه بزرگ علمی و فکری بهره کافی ببریم که ذخایر آن را به خوبی بشناسیم و با شیوه‌های علمی در آن متون تحقیق کنیم.

امروز دامنه پژوهش‌های عرفانی سخت گسترش یافته و شمار زیادی از اهل فضل در زمینه‌های مختلف از جمله تاریخ، مبانی، آثار، شخصیت‌ها، تصحیح متن و زبان عرفانی به تحقیق مشغول‌اند و یافته‌های خویش را در قالب مقاله، کتاب و پایان‌نامه ارایه می‌کنند. اگر تحقیقات عرفانی آسیب‌شناسی شود و مقتضیات جدید نیز مد نظر قرار گیرد، این حقیقت به خوبی معلوم می‌شود که مانند بسیاری از عرصه‌های علمی و تحقیقی، تحقیقات انفرادی و کوشش‌های شخصی هرچند در جایگاه خود با ارزش و سودمند است، برای تحقق اهداف بزرگ کافی نیست. برای رفع این کاستی ضرورت دارد مراکز تحقیقی با برنامه‌های مشخص و دارای اهداف روشن شکل گیرد و با سامان بخشیدن به فعالیت‌های علمی در این حوزه آن‌ها را هدفمند سازد و تحقیقات گروهی را رونق بخشد.

فیه مافیه مقالات مولانا مجموعه تقریرات جلال الدین محمد بلخی است که پسرش سلطان ولد یا یکی از مریدان ، آنها را یادداشت کرده واحتمالاً تدوین آنها بعد از وفات مولانا انجام گرفته است .نثر کتاب با اینکه مربوط به قرن هفتم است بسیار روان و ساده است . این کتاب درباره مطالب عرفانی است که در مجلس مولانا پیش می آمده و او درباره آن توضیحاتی می داده است .به گفته مولوی شناسان بزرگ از جمله مرحوم استاد بدیع الزمان فروزانفر برای درک بهتر مثنوی خواندن فیه مافیه ضروری است .

«فیه ما فیه» یا مقالات مولانا، کتابی است به نثر فارسی اثر «مولانا جلال الدین محمد بلخی» با موضوع نقد و تفسیر عرفانی و شامل یادداشت هایی است که در طول سی سال از سخنان مولانا در مجالس فراهم آمده است. این سخنان توسط مریدان مولانا نوشته می شده است. نثر این کتاب ساده و روان است و درون مایه ای از مطالب عرفانی دینی و اخلاقی دارد. در اصل این کتاب درسگفتار مولانا بوده است.

سه اثر منثور مولوی فیه مافیه، مکتوبات (مکاتیب نیز گفته می شده) و مجالس سبعه هستند. اما از میان این سه اثر منثور، مکتوبات تنها اثری است که به قلم خود مولوی است. «فیه مافیه» و «مجالس»، گفته ها و آموزه هایی است که مولانا بیان می کرده و پیروان آن را می نوشتند.

«فیه مافیه»، کتابی است که تدوین آن بعد از وفات مولوی (۶۷۲ ق) انجام گرفته و طبعا نامی هم که بر آن نهاده شده است از مولوی نیست. از همین رو در نسخه های قدیم گاه آن را الاسرار الجلالیه و گاه فیه مافیه خوانده اند. در ظهریه برخی از نسخه های خطی ابیاتی نوشته اند که در آن ها فیه مافیه به کار رفته است. به گمان بدیع الزمان فروزانفر نام این کتاب را از قطعهٔ زیر که در فتوحات مکیه اثر محیی الدین بن عربی آمده است، گرفته اند:
کتاب فیه ما فیه بدیع فی معانیه اذا عایفت ما فیه رایت الدرّیحویه