فیلسوف نماها

نویسنده: آیت الله ناصر مکارم شیرازی
ناشر: دارالکتاب اسلامی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 400
اندازه کتاب: رقعی گالینگور - سال انتشار: 1357 - دوره چاپ: 17

کمیاب - کیفیت : در حد نو ~ نو

مروری بر کتاب

محمود، در حالی که از ذوق در پوست نمی گنجید و تبسم آبداری بر لب داشت با قیافه فاتحانه ای وارد منزل شد و یکسر به اتاق مطالعه رفت، در را با عجله باز کرد و پشت میز خود قرار گرفت و نفس عمیقی که از یک نحو مسرت توام با خستگی حکایت میکرد از دل کشید، ناگهان چشمش بپاکت اسرارآمیزی افتاد که در غیاب او بوسیله پست شهری رسیده بود.

آن را با شتابزدگی مخصوصی باز کرد، همین که یک نگاه بر صفحه نامه انداخت اضطراب عجیبی قلب او را فراگرفت زیرا در زیر نقش خنجری که با قلم سرخ کشیده شده بود، این جملات بچشم می خورد: محمود! مدتی است در اثر افکار جاهلانه ای با منویات حزب مخالفت میکنی (...) اکنون موقع آن رسیده که کیفر آن همه خیانتها را دریابی (...) آشکارا بتو می گوئیم: مرگ به استقبال تو می شتابد و در آینده نزدیکی پنجه خونین آن گلویت را بی رحمانه خواهد فشرد...! در انتظار روز انتقام...!

فیلسوف‌نماها، یک رمان است و خط داستانی ای دارد که در سرتاسر کتاب پی گیری می شود اما کتاب هدفی ورای داستان گویی صرف می جوید.

آیت الله ناصر مکارم شیرازی، چیزی در حدود 130 جلد کتاب نوشته اند که شاید برای نسل ما در میان آن ها از همه مشهورتر تفسیر 27 جلدی نمونه باشد که در کتاب خانه بسیاری از خانواده های ایرانی جا باز کرده و از همه گم نام تر، همین تک رمان او.

چه کسی باورش می شود آیت الله العظمی مکارم شیرازی رمان نوشته باشد؟ آن هم در جوانی، در سال هایی که حسابی سرحال و سرپا بوده، پنجاه سال پیش! کتاب در دوره خود به شدت با استقبال عامه روبه رو شده و با سی بار چاپ در شمار پرفروش ترین و تاثیرگذارترین کتاب های دهه سی قرار می گیرد؛ همه چیز کتاب در خدمت آن است که راحت تر خوانده شود، نثر ساده کتاب (که به نثر روان تفسیر نمونه پهلو می زند) و دو صفحه اول کتاب (که به شرح اصطلاحات پیچیده موجود در متن پرداخته) همه این کارکرد را دارند.

کتاب درست مانند رمان های کلاسیک نویسندگان انگلیسی و روسی که ابتدا به صورت پاورقی و به شکلی دنباله دار در مجلات چاپ می شد، همین روال را طی کرده و قسمت عمده ای از آن پیش از چاپ به صورت کتاب، در مجله ای با عنوان مجموعه حکمت انتشار یافته است. آیت الله مکارم در مقدمه فیلسوف نماها با تواضع نوشته در داستان نویسی مهارت ندارد ولی بنا بر احساس تکلیفی که در آن موقعیت می کرده، تمام سعی خود را کرده تا با بهره گیری از فرم مدرن و جذابی چون رمان به ایدئولوژی های موجود نقب بزند و آن ها را نقد کند.

فیلسوف نماها در واقع بدمن های کتاب محسوب می شوند که قهرمان داستان به مقابله با آن ها برخاسته، افراد فاسد و ماجراجویی که در لباس فیلسوف و صلح طلب خودنمایی می کنند و سنگ طرف داری طبقه رنجبر را به سینه می زنند ، آن ها اعضای حزب توده در دهه های سی اند که پشت نقاب فلسفه پنهان شده اند. هر چند فیلسوف نماها رمان است و خط داستانی ای دارد که در سرتاسر کتاب پی گیری می شود (به آن می پردازیم)، اما کتاب هدفی ورای داستان گویی صرف می جوید.

آیت الله العظمی مکارم شیرازی خواسته در قالب گفت وگوهای داستانی میان شخصیت هایش به تجزیه و تحلیل و رد مبانی فکری و عقیدتی توده ای ها بپردازد. برای همین در جای جای کتاب از مجلات و کتاب های مورد استناد حزب توده چون ماهنامه مردم (نشریه تئوریک حزب) کتاب های دکتر تقی ارانی (که رییس حزب بود) و مانیفست حزب کمونیست کارل مارکس و فردریک انگلس نقل می آورد و سپس به نقد آن ها می پردازد. درست در زمانی که حزب توده داشته به تدریج برای خود طرف دارانی دست و پا می کرده و خطرش بیش از پیش در محافل مذهبی احساس می شده فیلسوف نماها منتشر می شود، یک کتاب افشاگرانه.

...تجاوز ناجوانمردانه ای که چندی قبل در جنگ سوئز از طرف دو کشور زورمند فرانسه و انگلستان که هردو از پیشتازان قافله تمدن و آزادی بودند نسبت به ملت مسلمان و قهرمان مصر شد، بیش از آنچه برای سیاست بافان از جنبه سیاسی قابل بحث بود برای ما از نظر اجتماعی و اخلاقی درخور دقت بود.