در آغاز دوران آشنایی ایرانیان با تمدن جدید فکر یافتن علت عقبماندگی، به دغدغه اصلی نخبگان فکری تبدیل شد اما در این میان ضرورت مدرنیزاسیون و نه مدرنیته برای ایشان به شدت مطرح گشت.

از این رو در حوزه اندیشه سیاسی آنچه مورد تبلیغ غالب رهبران فکری است، تقلید دستاوردهای تمدن جدید بود. متاسفانه مطالعه و ارزیابی تلاشهای نخستین نخبگان فکری در مواجهه با مدرنیته سیاسی در ایران دیرهنگام و پس از جنگ دوم جهانی به وسیله فریدون آدمیت صورت گرفت.

آدمیت انگیزه اصلی خود درکاوش تاریخ افکار جدید ایران را دو امر میداند: اول فقدان تحقیق علمی در تاریخ نگاری اندیشه در نوشتههای تاریخی مربوط به مشروطیت (اعم از فارسی و فرنگی) که در ریشههای فکری آن جنبش غور کرده باشند و دوم تجربه جامعههای مختلف شرقی در چگونگی اخذ تمدن غربی به ویژه اقتباس بینادهای مدنی آن که به نظر او ارزندهترین مظاهر و متعلقات مدنیت انسانی را میسازند.

این امر از آن جهت برای آدمیت دارای اهمیت است که نشان دهد که کدامین شرایط اجتماعی برخی از ملل مشرق زمین را در برخورد با تمدن اروپایی به راه ترقی انداخت و بعضی دیگر به بیراهه به گونهای که از قافله واماندند؟ از آنجا که دغدغه اصلی آدمیت نگارش تاریخ اندیشه معاصر ایران است از این رو اندیشه سیاسی او را باید در لابلای تفاسیر، توضیحات و نقادی دولتمردان اصلاحگرا و منورالفکران مورد مطالعهاش یافت.

تفاوت میان آدمیت با نخبگان فکری و سیاسی اصلاحگر مورد مطالعه او، تفاوت تاریخنگاران یونانی مانند هرودوت و توسیدید است- که خود در رویدادها شرکت میکردند و تجربههای زیستهشان را به سطح اندیشه میآوردند- با توینبی که به کل تمدن میپردازد و جز از بیرون و از طریق واپسنگری و نگاه به گذشته نمیتواند آن را دریافت کند.

به این ترتیب از نظر تاریخی و معرفتشناسی میان آدمیت و اشخاص مورد مطالعهاش شکاف وجود دارد. آدمیت خود آنها را فاقد اصالت فکر، مروج مطلق دانش اروپائی و دارای برداشتهای سطحی و اشتباه از مدرنیته میداند.