فروپاشی قاجار و برآمدن پهلوی

فروپاشی قاجار و برآمدن پهلوی

نویسنده: غلامحسین میرزاصالح
ناشر: نگاه معاصر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 664
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1387 - دوره چاپ:  1

مروری بر کتاب

پایان یافتن عمر سلسه قاجار و جایگزین شدن حکومت پهلوی یکی از مباحث بحث برانگیز تاریخ معاصر ایران است. دخالت داشتن یا نداشتن ابرقدرت های روس و انگلیس در این قضیه و گرایش هر یک از گروه های با نفوذ در ماجراهای آن عصر از مبهم ترین مباحث این دوره است.

کتاب حاضر به گونه ای وقایع نگارانه رخدادهای سال 1299(1921م) تا 1305(1925م) را به صورت هفتگی با توجه به اصل سندهای موجود پوشش می دهد. نویسنده گاه متن کامل سندها و پیوست آن ها را نیز آورده است. این اسناد به شهرهای مختلف ایران مربوط می شود و حوزه های گوناگونی را دربرمی گیرد، اما مشخص نشده است که اسناد از چه منبعی گردآوری شده اند.

لرد سالزبوری مخالف سرسخت دموکراسی و رادیکالیسم در فرآیند توسعه سیاسی و فاتح سودان و زنگ بار طرفدار اعمال سیاست درهای باز، در دور دوم نخست‌وزیری‌اش گفته بود: «اگر به خاطر مایملکمان هند نبود، تا به این اندازه خود را گرفتار دردسر ایران نمی‌کردیم.»

 این اسناد به شهرهای مختلف ایران مربوط می‌شود و حوزه‌های گوناگونی را دربرمی‌گیرد، اما مشخص نشده است که اسناد از چه منبعی گردآوری شده‌اند. با بررسی این اسناد رخدادهای مهمی چون جنبش کوچک‌خان جنگلی در شمال، نوع ارتباط یا عدم ارتباط وی با بلشویک‌ها، هم‌چنین نهضت کلنل محمدتقی‌خان پسیان در خراسان، مراحل قدرت گیری رضاخان میرپنچ تا به سلطنت رسیدن و تاسیس سلسه پهلوی در ایران، قدرت گیری و سقوط کابینه سید ضیاء الدین و ... در آیینه این اسناد روشن‌تر می‌شود.

بیش‌ترین اسناد ارائه شده به مسایل سیاسی ایران در محدوه‌ زمانی مذکور می‌پردازد. اما در کنار آن، اسناد مربوط به برخی مسائل گاه جزئی در حوزه اقتصادی هم‌چون قیمت مال التجاره‌ها میان شهرهای ایران، قیمت منسوجات وارداتی و صادراتی و حتی حقوق ثابت ماهیانه مقامات کشوری نیز آورده شده است.

پیش از شروع رخداد نگاری هفتگی، فصلی در ابتدای کتاب آمده که با عنوان«ایران در ورطه سیاست بین الملل» به جایگاه ایران در برنامه‌های استعماری روس و انگلیس در منطقه به ویژه سیاست‌های کمپانی هند شرقی بریتانیا می‌پردازد و اقدامات و تصمیمات شخصیت‌های درجه یک را تشریح می‌کند.