فرهنگنامه کودکان و نوجوانان ؛ جلد دوم

فرهنگنامه کودکان و نوجوانان

پدید آورنده: شورای کتاب کودک
زیر نظر: ایران گرگین , توران میر هادى , ایرج جهانشاهی
ناشر: فرهنگنامه کودکان و نوجوانان
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 414
اندازه کتاب: رحلی گالینگور - سال انتشار: 1376 ~ 1373 - دوره چاپ: 2 ~ 1

مروری بر کتاب

مصور - رنگی

جلد دوم: الف (ابابیل - اسیلوگراف)

شورای کتاب کودک در سال ۱۳۵۸ کار تدوین دانش‌نامه‌ای را آغاز کرد که مختص سنین ۱۰ تا ۱۶ سال باشد و بتواند سؤالات آن‌ها را درباره مسائل مختلف جوابگو باشد. این کار سبب به وجود آمدن شرکتی سهامی عام به نام «شرکت تهیه و نشر فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» در سال ۱۳۶۶ شد تا تولید و توزیع و انتشار این کتاب را به عهده گیرد.

سنین مخاطب کتاب، نوجوان در نظرگرفته شده و علاوه بر گروهی که درباره درستی اطلاعات و متناسب بودن تصاویر نظارت می‌کنند، گروهی نیز در نظر گرفته شده تا مطالب کتاب برای سنین نوجوان نوشته شود و برای این گروه مخاطب، قابل فهم بوده و کار کردن با کتاب نیز برای آن‌ها راحت باشد. هر مطلب با توضیح مختصر و مفید و جامعی در چند خط شروع می‌شود که به نوعی تعریف مختصر و کاملی ست از تمامی توضیحات برای سنین پائین که هم با مطلب مورد نظر آشنا شوند و هم به سرعت به جواب برسند. در ادامه موضوع بسط و گسترش می‌یابد، که توضیحات تقریبا تخصصی را نیز شامل می‌شود. هم برای نوجوانانی که نیاز به توضیحات بیشتری درباره مطلب مورد نظر دارند و هم برای والدین آن‌ها تا با خواندن آن توضیحات، بتوانند آن‌ها را ساده تر توضیح دهند.

در بند اول هر مقاله کوتاه ترین پاسخ و آگاهیهای ضروری را به شکل فشرده ارائه می دهد و در بندهای بعدی آگاهیها به تدریج تخصصی تر می شوند. فرهنگنامه کودکان و نوجوانان با دیدگاه علمی و با الهام از تاریخ و فرهنگ مردم ایران تدوین میشود و نگارشی روان و مناسب با واژگان پایه کودکان و نوجوانان دارد.

تصاویر کتاب بسیار متنوع است. دیدن عکس‌ها در فهم مطلب کمک می‌کنند و توضیح کوتاه کنار عکس‌ها نیزتعریفی ست مختصر و کلی از مطلب مرتبط به آن. شکل‌ها و تصاویر و عکس‌ها و نقشه‌ها و جدول‌ها و توضیحات کنار آن‌ها، علاوه بر جذاب کردن مطالعه کتاب، نه تنها کمک زیادی به فهم مطلب می‌کنند، بلکه باعث می‌شوند تا مخاطب، تصور دقیقی از توضیحات کتاب داشته باشد.

توضیحات کتاب بسیار جامع و در عین حال مختصر است. مثلا وقتی دربارهٔ کشوری توضیح می‌دهد، نه تنها شکل پرچم، مساحت، جمعیت و نقطه جغرافیایی آن را، که اطلاعاتی ست اولیه ارائه می‌دهد، بلکه تاریخ مختصری از کشور، اقتصاد، منابع طبیعی، آب و هوا، فرهنگ، مشاهیر، آئین رسمی و آداب و رسوم آن کشور را نیز توضیح می‌دهد. مطلب «آلمان»، در ۱۱ صفحه و نزدیک به ۲۰ تصویر از خیابان‌ها، طبیعت، پرچم‌های مختلف در طول تاریخ، نقشه‌های سیاسی و طبیعی و جمعیت‌شناسی را شامل می‌شود. یا درتوضیح مطلب «آش»، علاوه بر تعریف چیستی آن؛ انواع، مواد مصرف شده، فرهنگ و عادات و اعتقادات مردم دربارهٔ آن، و ذکر نام مکان‌هایی که از انواع آش استفاده می‌کنند را نیز توضیح می‌دهد. فرهنگنامه کودکان و نوجوانان با تمامی ی دائره المعارف‌های منتشر شده متفاوت و از آن‌ها به مراتب برتر است. البته تا به حال دانشنامه‌ای به این وسعت برای سنین نوجوان منتشر نشده و همان تعداد محدودی نیز که موجود است، ترجمه‌اند.

چیزی حدود ۴۰۰ نویسنده، ویراستار و مترجم، با دستیارها و نقاش‌ها و نقشه کش‌ها و بسیاری دیگر، به همراهی شورای کتاب کودک و جمعی از ناشران و فعالان کار کتاب و نشر، گرد هم آمدند و کار تولید کتاب آغاز شد.این فرهنگنامه که حاوی ۵۰۰۰ مدخل است در ۲۴ جلد طراحی شده است که به مرور در حال انتشار می باشد.

فرهنگنامه کودکان و نوجوانان نخستین کتاب مرجعی است که به زبان فارسی، همراه با تصویر، برای کودکان و نوجوانان تالیف شده‌است.هدف شورا پدیدآوردن فرهنگنامه‌ای برای کودکان و نوجوانان ایرانی بود که منبعی معتبر و موثق برای دستیابی به آگاهی‌های درست و مستند با دیدگاهی علمی، مردمی و با الهام از تاریخ و فرهنگ ایران و منطقه باشد.

شورای کتاب کودک مطالعات اولیه برای آغاز این حرکت را به خانم‌ها : توران میرهادی، منصوره راعی، مه‌جبین مهاجر، الهه سیداحمدیان و آقای سیروس طاهباز سپرد. فرهنگنامه در آغاز کار خویش با مشاوره متخصصان موضوعی و کارشناسان آموزش و پرورش مدخل گزینی را آغاز کرد. این افراد عبارت بودند از: دکتر مهری آهی، جلال‌الدین امام جمعه، دکتر حسن انوری، دکتر موسی ایرانشهر، دکتر حشمت الله بدیعی، دکتر محمدنقی براهنی، علی بلوکباشی، دکتر مهرداد بهار، هوشنگ پورکریم، محمدکریم پیرنیا، آذر جزایری، عارف جلالی، دکتر ابوالقاسم جمشیدی، دکتر عبدالله خدایاری، بهاءالدین خرمشاهی، دکتر محمدرضا راشد محصل، منصوره راعی، دکتر محمد حسین روحانی، غزاله رئیسی، دکتر بهمن سقط چیان، دکتر علی سلطانی گردفرامرزی، الهه سیداحمدیان، رضا سیدحسینی، دکتر جعفر سیروس ضیاء، دکتر علی‌اکبر سیف، هوشنگ شریف‌زاده، دکتر هادی شفائیه، دکتر سیاوش شهشهانی، دکتر علی اشرف صادقی، میترا صحی‌زاده، سیروس طاهباز، پوراندخت طاهرپور، ساسان عشقی، نسریندخت عماد خراسانی، کامران فانی، دکتر محمدعلی فرجاد، مهندس فریدون فروتن، دکتر حبیب‌الله قاسم‌زاده، دکتر فرانک کسایی، عباس گرمان، پروین لیاقت روش، دکتر عباس ماهیار، دکتر نصرت‌الله مجتبایی، نورالله مرادی، بتول مرتاضی، دکتر رضا منصوری، مه‌جبین مهاجر، زهره میرحیدر، دکتر کیومرث ناصری، دکتر پوراندخت نوذری، دکتر محمد هدایی و دکترمرتضی هنری.

جلد دوم فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان دارای 280 مقاله و 54 مدخل ارجایی است. مقاله ها بر اساس اهمیت و میزان آگاهی هایی که دربر دارند به پنج درجه تقسیم شده اند. مقاله هایی مانند اتم، ادبیات، ادبیات جهان، ادبیات فارسی، و اسلام که مقاله های بلند نامیده می شوند چندین صفحه را دربر می گیرند. از طریق این مقاله ها می توان برای به دست آوردن آگاهیهای جزئی تر به مقاله های کوتاهتر مراجعه کرد. برای آنکه نام منابع، که عدۀ آنها زیاد است، در پایان مقاله ها پیوسته تکرار نشود از ذکر آنها خودداری شده است. این منابع در آخرین جلد فرهنگنامه معرفی خواهند شد.

اگر چه تهیۀ مقاله ها و چاپ جلدهای بعدی فرهنگنامه، با سرعت پیش می رود، دگرگونی های بسیاری در جهان علم و سیاست رخ می دهد که ضرورت بازسازی دائم مقاله ها را پیش می آورد، مثلا زمانی که جلد دوم برای چاپ مهیا شد، اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی فرو پاشید و درنتیجه، مقاله ای که برای این کشور تهیه شده بود ناگزیر بازسازی شد. مقاله های ازبکستان، ارمنستان، و استونی وسپس اسلواکی به جلد دوم افزوده شدند، و آمارهای ارائه شده بر اساس آخرین آمارهای معتبری که در دسترس بود تغییر کرد.
به طور کلی سعی شده است در هر جلد آخرین اطلاعات مستند و معتبر در اختیار خوانندگان کودک و نوجوان قرار گیرد. در انتخاب عنوان مقاله ها، به ویژه مقاله هایی که عنوانهای فارسی ندارند، به تداول عام یعنی واژه یا اصطلاحی که برای خواننده آشناست و در کتابهای درسی نیز آمده توجه شده است. مثلا واژه اپیدمی که برای خوانندگان آشناتر از واژۀ همه گیری است، عنوان مقاله انتخاب شده است. همچنین نام جاها و اشخاص به صورتی که در زبان اصلی تلفظ می شود در فرهنگنامه آمده است. در این انتخاب فرهنگ جغرافیایی وبستر و فرهنگ زندگینامه ای وبستر منابع اصلی بوده اند.