فرهنگ واژه های فارسی سره

نویسنده: فریده رازی
ناشر: نشر مرکز
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 255
اندازه کتاب: رقعی گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1369 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب

برای واژه های عربی در فارسی معاصر

هدف این کتاب،معرفی واژه های فارسی اصیلی است که در فرهنگ های قدیمی فارسی یاد شده اند و در ادبیات گذشته متداول بوده اند اما در زبان رایج گفتار و نوشتار کمتر شنیده و خوانده می شوند و جای خود را به واژه های عربی داده اند.قصد کتاب شناساندن واژه های از یاد رفته یا کم کاربرد است نه واژه سازی و هر یک از واژه های ارائه شده دست کم در یکی از فرهنگ های کهن آمده است.

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که دوست داشته باشید در نوشته‌ یا سخنرانی خود، به جای برخی واژه های عربی، از واژه های جایگزین فارسی استفاده کنید.این کار الزاماً به معنای تعصب خام برای پالایش افراطی زبان فارسی نیست؛ بلکه اتفاقاً می‌تواند به غنی‌تر شدن دایره واژگان ما کمک کند.به عنوان نمونه، اگر بخواهیم به برخی از کلمات استفاده شده در همین جمله‌های قبل فکر کنیم، واژه‌های فارسی شناخته‌شده‌ای وجود دارند که ممکن است از ذهن ما دور مانده باشند. زیاده‌روی می‌تواند در جمله‌های بسیاری، به جای افراط قرار بگیرد. هم‌چنین به‌کارگرفتن به جای استفاده. حتی به جای تعصب هم در برخی کاربردها – از جمله در همین درس – می‌توان از سخت‌گیری استفاده کرد.

اما نکته در این‌جاست که بسیاری از این واژه‌ها، در لحظه‌ی نخست به ذهن ما نمی‌رسند و به عبارت دیگر، از دایره واژگان فعال ما خارج شده‌اند. بنابراین وقتی زیاده‌روی را می‌شنویم، این ترکیب فارسی-عربی را به خوبی درک می‌کنیم، اما هم‌چنان هنگام سخنرانی‌ و نوشتن، واژه‌ی خالصِ عربیِ افراط زودتر به ذهن‌مان می‌رسد.

برای کسانی که دغدغه‌ی نوشتن و نویسندگی و سخنوری ندارند، احتمالاً چنین مباحثی اهمیت چندانی ندارد. به‌ویژه این‌که واژه‌های عربی چنان با زبان فارسی آمیخته‌ شده‌اند که استفاده از آن‌ها، نه‌تنها مانعی در درک مطلب ایجاد نمی‌کند، بلکه حتی گاهی برای مخاطب ناآشنا با ادبیات،‌ ساده‌تر است (بسیاری از فارسی‌زبانان امروز، ساحل را بهتر از کرانه می‌فهمند). اما نویسندگان و سخن‌وران به علت‌های متعدد نیازمند آشنایی با واژگان فارسی هستند:
گاهی، واژه‌های فارسی می‌تواند متن را رسمی‌تر / زیباتر / فاخر‌تر کند. مثلاً به سوگ نشستن می‌تواند برای برخی متن‌ها و سخنرانی‌ها، زیباتر از عزادار شدن باشد.

گاهی به‌کارگیری واژه‌های فارسی کمک می‌کند تا تکرار یک عبارت در متن را کاهش دهیم. مثلاً اگر چند بار از کلمه‌ی صلح استفاده کرده باشیم، بعضی از آن‌ها را می‌توان با سازش جایگزین کرد. اگر چند بار واژه‌ی قطعاً را به‌کار برده‌ایم، می‌توان به جای بعضی از آن‌ها واژه‌های بی‌تردید (پیشوند فارسی + واژه‌ی عربی) و بی‌گمان (پیشوند فارسی + واژه‌ی فارسی) استفاده کرد.

اهل قلم و نگارش به این‌که برای بیان حرف‌های خود، واژه داشته باشند راضی نمی‌شوند. آن‌ها ترجیح می‌دهند برای بیان هر مفهوم، چند گزینه در دسترس داشته باشند و بسته به بار معنایی و فضای متن و جنس مخاطب، واژه‌ها و تعبیرهای مناسب را برگزینند. طبیعی است که واژه‌های فارسیِ برابرِ کلمات عربی رایج، می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند.