فرهنگ و زبان گفتگو

نویسنده: محمود روح ‏الامینی
ناشر: آگه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 192
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1381 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

به روایت تمثیل‌های مثنوی مولوی بلخی

از جنبه‌های عرفانی مثنوی مولوی فراوان سخن گفته‌اند؛ اما مثنوی، مثل همه شاهکارهای ادبی کلاسیک ایران و جهان، نه فقط از جنبه‌های عرفانی و ادبی که از وجوه دیگر نیز اثری قابل توجه است و هر کس، بسته به زاویه نگاه و دغدغه‌ها و زمینه فکری و تجربی خود، می‌تواند تفسیر و تعبیر خاص خود را از این اثر به دست دهد.

کتاب «فرهنگ و زبان گفتگو به روایت تمثیل‌های مثنوی مولوی بلخی» سیری مردم‌شناختی در این شاهکار ادبیات عرفانی ایران است. محمود روح‌الامینی در جستارهای این کتاب به سراغ تمثیل‌ها و حکایت هایی از مثنوی رفته که به گفتگو میان افرادی از طبقات و اقشار مختلف جامعه اختصاص دارد. در این کتاب بیشتر بر حکایتهای گفتگویی و گفتگومحور مثنوی مولوی تأکید شده است.

روح‌الامینی گفتگوهایی متنوع را از مثنوی استخراج کرده و در انتخاب خود این موضوع را نیز مد نظر داشته است که گفتگوهایی که برمی‌گزیند میان افرادی از پایگاههای اجتماعی و فرهنگی متفاوت باشد و طرفین گفتگو هر یک به زبان خود با دیگری سخن گویند. او به حکایتهایی که در آنها حیوانات زبان به سخن می‌گشایند نیز توجه داشته است. در این کتاب با حکایت هایی گوناگون از مثنوی مولوی مواجهیم که در آنها عاشق و معشوق، زن و شوهر، کودک و بزرگسال، ضعیف و قوی، دیوانه و عاقل، دلقک و شاه و حیوان و انسان و ... با هم گفتگو می‌کنند.

در بیشتر تمثیل‌های مثنوی، گفت و گوی شخصیت‌های داستانی، بیان کننده و زمینه‌ساز صریح نظریه‌ها است ;هر چند که گفت و گوها و تمثیل‌ها در مثنوی هدف نیست ;ولی چنان با تبحر و هنرمندی، داستان‌ها و "افسانه"ها بیان گردیده که در موارد بسیاری هدف تلقی می‌گردد ;به ویژه در ادبیات فارسی که از انتشار داستان‌های کلیله و دمنه به بعد، جنبه نصیحت و اندرز مطلب، از رویداد حکایت‌ها جدا نیست .

گفت و گو کنندگان داستان‌های مثنوی، علاوه بر بیان مطلب، نمایانگر فرهنگ قشرها و گروه‌های گوناگون اجتماعی‌اند، در داستان "موسی و شبان"، واژگان و عبارت‌هایی که هر یک به کار می‌برند معرف فرهنگ منزلتی و طبقاتی آنهاست .زمانی که مردی مست با محتسب حرف می‌زند یا وقتی که عالم علم نحو با کشتیبان سخن می‌گوید و یا هنگامی که زنی با شوهرش گفت و گو دارد، تفاوت‌ها و موقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی هر یک به روشنی از جمله‌ها و شیوه بیان آنان مشخص است ...در گفت و شنود این جستارها، بیشتر تمثیل‌هایی بر گزیده شده که تفاوت بین دو طرف گفت و گو کننده مشهود باشد .

مثلا گفت و شنود کسانی که زبان یک دیگر را نمی‌فهمند، گفت و گو با کسی که ناشنوا است، وقتی که یک کودک طرف صحبت است، سخنان دیوانه را گوش کردن و با زورمند چگونه باید حرف حق گفت .صاحبان دین‌هایی متفاوت وقتی حرفی با هم دارند و به گفت و شنود حیوانات با هم نیز بایستی گوش سپرد .