فرهنگ سکوت

نویسنده: پولو فریر
مترجم: علی شریعتمداری
ناشر: چاپخش
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 190
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1357 - دوره چاپ : 1

کمیاب  - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب

کتاب ؛ از آن دسته آثاری است که مطالعه ی نقادانه آنها از سوی فعالین سیاسی، در پروسه ی مبارزات جمعی شان، می تواند سطح کیفی تلاش های آنها را ارتقا دهد. این کتاب خاص با تمرکز بر مکانیزم های سلطه ی نهفته در اشکال سنتی و رایج آموزش، الگوی بدیلی از کنش های ارتباطی خلاق را در جهت آموزش رادیکال ستمدیدگان طرح می کند. اهمیت این امر هنگامی قابل درک است که خیل عظیم ستمدیدگان و فرودستان را سوژه ی اجتماعی بالقوه ی هر تغییر رهایی بخشی بدانیم.

بر این اساس در شرایط کنونی که سایه ی سنگین سکون و ترس و سرخوردگی بر فضای عمومی، تغییر فضای ذهنی جامعه را همچون ضرورتی برای ارتقای سطح مقاومت و مبارزات سازمان یافته ی مردمی نمایانده است، باید پذیرفت که در پاسخ به این ضرورت، کنش های ارتباطی فعالین سیاسی با بدنه ی جامعه نیز باید متحول شود. مطالعه ی این کتاب می تواند گام مهمی در این جهت باشد، چون اساسا مبنای آموزش مورد نظر فریره چنان است که بر افزایش قابلیت های خود- سوژگی فرودستان استوار است.

بررسی عوامل مؤثر بر پیشرفت و توسعه در جوامع پیشرفته نشان می‌دهد که همه این کشورها از آموزش‌و‌پرورش توانمند و کارامد برخوردار هستند. آموزش‌و‌پرورش در تربیت نیروهای انسانی متعهد، دانشمند، متخصص، ماهر و از همه مهم‌تر، متفکر متبلور می‌شود. در دنیای امروز که علم و فناوری با رشد و پیشرفت سریع در جهان، عاملی مهم و اساسی در فرایند رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع بشری به حساب می‌آید، نهادها و نظام‌های آموزش‌و‌پرورش نقش مهم و قابل توجهی را ایفا می‌کنند.

توجه روزافزون به نوع و گسترش آموزش، ضرورتی انکارناپذیر، ناشی از آهنگ سریع تغییر در عرصه‌های مختلف فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و ... جوامع است. عدم توجه کافی به آن در نهایت تنگناها و مشکلات عدیده‌ای را فراروی رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه ایجاد خواهد کرد.

عوامل اجتماعی فرهنگی به‌ نوجوانان هویت می‌دهند و ممکن است به عنوان عوامل محدودکننده صداهای آن‌ها محسوب شوند. نه فقط سکوت در کلاس‌های نوجوانان تجربه شده است،بلکه در کلاس‌های بعد از دبیرستان نیز مطرح می‌شود عوامل فرهنگی مانند جنس،طبقه اجتماعی،نژاد و قومیت در تمام‌ سطوح تربیتی مطرح است و هر خواننده‌ای این کتاب موقعیت‌های ساکت‌کننده‌ای را در برخی مراحل‌ حیات مدرسه‌ای خود تجربه کرده است. 

در یکی از این مباحثه‌ها، گروه در این باره بحث می‌کرد که آیا هشیارسازی آدمیان از بی‌عدالتی خاصی، منجر به آن نخواهد شد که دچار «تعصبی ویرانگر» شوند یا «احساس فروریختگی کامل جهان‌شان» به آن‌ها دست دهد. در نیمۀ بحث، مردی که به مدت چند سال کارگری کارخانه کرده بود، چنین گفت: «شاید در اینجا من تنها کسی باشم که ریشۀ کارگری دارد؛ نمی‌توانم بگویم همۀ چیزهایی را که الان داشتید می‌گفتید فهمیده‌ام، ولی یک چیز را می‌توانم بگویم: زمانی که من این دوره را آغاز کردم، ساده‌دل بودم، و وقتی در طول این دوره به میزان ساده‌دلی خود پی بردم، شروع کردم به خرده‌گیر شدن. اما این کشف نه مرا متعصب کرد و نه احساس فروریختن چیزی به من دست داد.»

تردید دربارۀ تاثیرهایی که ممکن است بر هشیارسازی مترتب شوند متضمن مقدمه‌ای است که تردیدکننده معمولاً آن را تصریح نمی‌کند: برای قربانیان بی‌عدالتی بهتر است که نفهمند قربانی شده‌اند. درواقع هشیارسازی آدمیان را به «تعصبات ویرانگر» رهنمون نخواهد شد. برعکس، امکان بخشیدن به آدمیان که به صورت کارسازان  در جریانی تاریخی شرکت کنند، آنان را در زمرۀ کسانی در می‌آورد که در پی تایید خود هستند و از تعصب اجتناب خواهند کرد.