فرهنگ جامع فرق اسلامی ؛ سه جلدی

فرهنگ جامع فرق اسلامی

نویسنده: آیت الله سیدمهدی روحانی , سیدحسن خمینی
ناشر: اطلاعات
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1966
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1389 - دوره چاپ: 1 

مروری بر کتاب 

به دلایلی که بر اهل اندیشه پوشیده نیست، کم و بیش هر دین بزرگی به تدریج و در طول تاریخ با مسأله مهمی به نام پراکندگی و چندشاخگی مواجه می‌شود که به صورت فرقه‌های متعدد مورد شناسایی قرار می‌گیرد. دین مبین اسلام نیز از این عارضه در امان نمانده است و به دلایل سیاسی و کلامی به فرقه‌های چندگانه‌ای تقسیم شده است که امروزه از برخی از آنها نام و نشانی برجای نمانده و چه بسا برخی از آنها در یکدیگر ادغام شده باشند یا به هر دلیل دیگر از صحنه اجتماع بیرون رفته‌اند؛ اما همچنان در عرصه فرهنگ و دست‌کم در پهنه تاریخ اندیشه دینی برجای مانده‌اند. ضمن آنکه هنوز چندین و چند شاخه فقهی، کلامی و فلسفی موجود است که جای بحث و بررسی بسیار دارند.

اثر گرانسنگ حاضر بر پایه یادداشتهای مرحوم آیت‌الله سیدمهدی روحانی تألیف شده که به مدت سی سال در حوزه فرق اسلامی تحقیق و فیش‌برداری کرده بود. مجموعه تألیف شده مشتمل بر پنج بخش است که بخش اول آن دست‌نوشته‌های آیت‌الله روحانی است که محقق کتاب آنها را بازنویسی کرده است. بخش دوم مآخذی است که مرحوم روحانی به آنها اشاره کرده،‌ اما خود به منابع اندکی ارجاع داده و کثرت ارجاعات در اثر حاضر، در واقع کاری است که بعد از او به انجام رسیده است.
بخش سوم کتاب، پی‌نوشت‌های توضیحی است که همگی با ذکر منبع از افزوده‌های بعدی است. بخش چهارم نیز تراجم کسانی است که مرحوم روحانی یا محقق ضمن افزودن فرقه‌های جدید با ذکر منبع به آنها اشاره کرده است. بخش پنجم حاوی نام فرقه‌های جدیدی است که در دست‌نوشته‌های مرحوم روحانی موجود نبوده و برای رعایت ترتیب الفبایی در متن کتاب و در لابلای مدخل‌های آیت‌الله روحانی آورده شده است.

این فرقه‌ها با رنگ سبز و دیگر مدخل‌ها به رنگ مشکی مشخص شده‌اند. مجلد نخست این مجموعه 3 جلدی به معرفی فرق اسلامی از حرف «الف» تا «س» و مجلد دوم به معرفی فرقه‌های اسلامی از حرف «ش» تا حرف «ی»  اختصاص دارد. مجلد سوم نیز شامل فهرستهای کتاب است که عبارتند از: فهرست آیات، روایات عربی، روایات فارسی، مکان‌ها، اعلام، فرقه‌ها، کتب و منابع. در مجموع در این اثر، 2340 فرقه معرفی و بررسی شده است.

کتاب «فرهنگ جامع فرق اسلامی» در شانزدهمین دوره کتاب فصل، بخش دین، حوزه کلام مورد تقدیر واقع شد و لوح کتاب برگزیده فصل زمستان 89 به آن تعلق گرفت.