فرهنگ آنندراج

نویسنده: محمد پادشاه,محمد دبیرسیاقی
ناشر: خیام
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 4700
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1336 - دوره چاپ: 1 

کمیاب  - کیفیت : عالی ~ درحد نو
 

مروری بر کتاب 

کتاب لغتی است فارسی بفارسی تالیف محمد پادشاه متخلص به شاد فرزند غم محیی الدین که میر منشی مهاراجه [ آنندراج ] راجه ویت [ ویجی نگر ] بود . این فرهنگ شامل لغات فارسی و ترکی و عربی است و شواهدی از شعر و گاه نثر هم دارد . پایان تالیف آن ۱۳٠۶ ه ق . است و آن در هند و ایران طبع شده . آنندراج فرهنگی است جامع بترتیب ابواب عرب در بردارد و از فرهنگهای مقدم چون برهان قاطع و جهانگیری و انجمن آرا و مویدالفض. و کشف اللغات و بهارعجم و هفت قلزم و غیره استفادت برده و لغات فارسی را غالبا بشواهد شعری آراسته و به برخی اصطحات مفید و متداول عامه اشارت کرده و مترادفات بسیاری از کلمات را آورده و از مباحث دستوری و صرف و نحوی سخن گفته است .

فرهنگ آنَنْدراج یکی از فرهنگ های زبان فارسی نوشته شده در سده نوزدهم میلادی و از کامل ترین و منظم ترین فرهنگ های زبان فارسی عصر خود است.
این فرهنگ را محمد پادشاه متخلص به «شاد» فرزند غلام محیی الدین، میرمنشی مهاراجه میرزا آنند گجپتی راج منه سلطان بهادر، راجهٔ ایالت ویجی نگر از ایالات دکن هندوستان، بر اساس چند کتاب لغت دیگر گردآوری کرده است. این کتاب به اشاره ابن راجه و به نام او (آنندراج) نوشته شده است. کار تألیف کتاب در ۱۲۶۷ خورشیدی (برابر با ۱۳۰۶ قمری و ۱۸۸۸ میلادی) به پایان رسید و یک سال بعد، در سه جلد بزرگ به قطع رحلی به هزینهٔ مهاراجه آنندراج در چاپخانهٔ نولکشور لکهنو به چاپ رسید.
این فرهنگ در سال ۱۳۳۵ خورشیدی در هفت جلد به کوشش محمد دبیرسیاقی در تهران منتشر شد و در ۱۳۶۳ تجدید چاپ شد.
محمّد پادشاه چون بر زبان انگلیسی احاطه داشته، فرهنگ‏ های معتبر انگلیسی را سرمشق خویش قرار داده و با تألیف مجموعه مترادفات و فرهنگ آنندراج در عرصه فرهنگ نویسی به زبان فارسی خدمتی درخور توجّه کرده است؛ زیرا هر یک از این دو فرهنگ ویژگی‏ هایی دارد که پیش از آن در فرهنگ‏ های فارسی سابقه نداشته است. این فرهنگ مشتمل بر واژه های فارسی، ترکی و عربی است و شواهدی از شعر و نثر در بر دارد. بسیاری از لغات فارسی با شواهد شعری آراسته شده اند. همچنین در این کتاب به برخی اصطلاحات مفید و متداول عامه اشاره شده و مترادفات بسیاری از کلمات آورده شده اند. گاهی نیز از مباحث دستوری و صرف و نحوی آن ها سخن به میان آمده.

فرهنگ آنندراج نخستین بار در حیات مؤلّف در سه جلد در هند به چاپ رسیده و نسخه ای از آن در کتاب خانه آستان قدس رضوی نگهداری می‏ شود که در آغاز نخستین جلد آن چند برگ هست که در بیشتر نسخه های دیگر موجود نیست.