فردوس التواریخ ؛ تاریخ ارض اقدس رضوی

فردوس التواریخ

نویسنده: نوروزعلی بن محمدباقر فاضل بسطامی
مصحح : علیرضا اکرمی
ناشر: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 540
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1391 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو 

مروری بر کتاب 

 تاریخ ارض اقدس رضوی

موضوع کتاب حاضر، تاریخ خراسان از سدة سیزدهم هجری قمری، با تأکید بر شهر مشهد و آستان قدس رضوی است. نویسنده، علّت نگارش کتاب خود را «نبود تاریخی مدون برای ارض اقدس رضوی» بیان کرده است. کتاب در چهار باب تدوین شده است و اهمیت آن در اطّلاعات دست اوّل آن است. این اطّلاعات، یا شواهد شخصی مؤلف است و یا برگرفته از اشخاص و منابع منحصر به فرد است. زبان اثر ادیبانه و در برخی موارد مسجّع است.

نویسنده علت نگارش کتاب حاضر را، نبود تاریخی مدون برای ارض اقدس رضوی عنوان کرده است و کتاب خویش را طی یک مقدمه و چهار باب تالیف کرده است. در مقدمه کتاب ابتدا به ذکر اسامی پادشاهان و وزرایی که از ابتدا تا زمان مؤلف به اصلاح، تعمیر و تزیین مرقد مطهر امام رضا اقدام نموده اند، می پردازد. در باب اول به ذکر احادیثی در باب شرافت و برتری سرزمین طوس پرداخته و سپس یادی از سناباد زمان ذی القرنین می نماید. سپس به دو کرامت از مزار وی، چگونگی بنای اولین گنبد و بارگاه حضرت رضا (علیه السلام) توسط سلطان سنجر را شرح داده است. آن گاه به شرح حدیثی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مبنی بر وجود مجددین دین در ابتدای هر قرن پرداخته، و در ادامه به ذکر دیگر پادشاهان و وزرایی که بانی و باعث خیرات به آن آستانه شده اند، پرداخته است.

مؤلف باب دوم را به چند بخش تقسیم کرده است. در بخش ابتدایی، شرح احوال و آثار علمایی را ذکر کرده که در مشهد به خاک سپرده شده اند. سپس احوال بعضی از بزرگانی که از خطه خراسان برخاسته بیان نموده و در پایان این بخش به شرح احوال "خواجه ربیع" معروف پرداخته است. بخش دیگری از کتاب با عنوان احوال هارون و مأمون است که به شرح برخی وقایع تاریخی آن دوران می پردازد. سپس به اختلاف نظر میان فرزندان هارون بعد از مرگ وی اشاره کرده و طریقه به تخت نشستن مأمون و داستان ولیعهدی امام رضا (علیه السلام) را بیان می کند.

در بخش سوم این باب، مؤلف به مناظرات امام رضا (علیه السلام) با افراد گوناگون اشاره می کند. آن گاه بخش دیگری را به عنوان تهاجمات به مشهد گشوده و وقایع مربوط به هشت مرتبه تهاجم به این شهر را بیان کرده است. در باب سوم، مؤلف شرح طب الرضا از "ملا محمد مشهدی" پرداخته، سپس مناظرات و مباحثاتی که در این زمین میان علمای عامه و خاصه روی داده را ذکر می کند. در باب چهارم، مؤلف با کمک "اعتماد التولیه قزوینی"، تولیت آن زمان آستان قدس، به موقوفات و صدقات جاریه ای اختصاص داده است که سلاطین، وزرا و عامه رعایا و برایا برای حرم وقف کرده اند.