فراز و فرود مشروطه

نویسنده: مصطفی تقوی
ناشر: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 512
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1391 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

مصور

به هر حال این پرسش اساسی همچنان پاسخ می‌طلبد که آنچه در سال 1285 شمسی در ایران رخ داد هدفش چه بود و چه نسبتی با جامعة ایران داشت؟ به نظر می‌رسد واقعیت این است که جامعة ایران در آن مقطع تاریخی نه مشروعیتی مبتنی بر مدرنیتة غرب می‌خواست و نه حکومتی اسلامی به رهبری علمای دینی.

اصولاً مطالبات هر جامعه در هر عصری برآیند تعامل پیشینه و تجربیات تاریخی، ساختار اجتماعی، استعدادها و مقتضیات آن و طرز تلقی و رویکرد آن نسبت به حوزه‌های فرهنگ و سیاست و اقتصاد و در برخی موارد، اوضاع بین‌المللی آن روزگار است.

به بیان دیگر میان مطالبات سیاسی هر جامعه و ساختار اجتماعی آن، گونه‌ای تعامل و تناسب و سنخیت وجود دارد و از منظر جامعه‌شناختی هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند مطالبه‌ای ناسازگار با ماهیت خود داشته باشد.

پیروزی نهضت مشروطیت محصول همگرایی عمومی در انگیزه و عمل بود و نشان از پیشتازی مردم ایران در مقایسه با ملل آسیا،آفرقا و اقیانوسیه در مشارکت عمومی برای تعیین سرنوشت و گرایشات عدالتخواهانه ومترقی است . شکستن استبداد مطلقه شاهنشاهی و محدود کردن آن به قانون مصوب نمایندگان ملت ، تدوین قانون اساسی ، تشکیل مجلس شورای ملی ، پاسخگو کردن دولت به نمایندگان منتخب ملت ، دستاوردهای بزرگی بودند.

با اذعان به اینکه آرمان مشروطیت ، با همه ی فراز و فرودها و قبض و بسط هایش ، همچنان و در نهایت پیروز است، اما نمی توان نادیده گرفت که اگر با حفظ وحت و همبستگی ملی به نهادینه کردن پیروزیهای بدست آمده پرداخته می شد ، ایران مسیر تحولات تکاملی خود برای نیل به توسعه و پیشرفت را بطور طبیعی می گیمود و بهره های بیشتر ی می برد.

فراز و فرود و در نهایت ناکامیهای نهضت مشروطه معلول علل و عوامل متعددی است اما در این میان "نقش نخبگان و رهبران" ، " نقش تعامل مشروطه خواهان با عوام ، علماء ، شاه و نهادهای سلطنتی" ، " نقش قرارداد های استعماری در دوره ظهور و قوام مشروطیت" ، " نقش آرمانها و عملکردهای سردمداران مشروطه و مجلس نمایندگان " ، " نقش ارجحیت منافع حزبی و گروهی بر منافع ملی "، "نقش سقوط مجلس و تاثیرات جنگ جهانی اول" ، و در نهایت" نقش کودتای 1299 ش" از اهمیت حداکثری و بسیار زیادی برخوردار است و اثر حاضر نیز بطور مجزا و در 8 فصل به بررسی مستند و مستدل مطالب مذکور پرداخته است و درپی تبیین علل ناکامی نهایی نهضت مشروطیت میکوشد به این سوال پاسخ دهد که : " آنچه در 1285 شمسی در ایران رخ داد هدفش چه بود و چه نسبتی با جامعه ی ایران داشت و در نهایت مجموعه ی عوامل درون زا و بیرون زا ونیز عملکردها ( کنش ها و واکنش ها) ، چه تاثیراتی در مسیر فراز و فرود مشروطیت گذارده اند ؟

قابل ذکر است که اثر حاضر تاریخ مفصل و جزء به جزء نهضت مشروطیت نیست و همه ی مراحل و جریانات آن از ابتدا تا پایان را نیز در بر نمی گیرد ، بلکه تنها روایتی کوتاه ،فشرده و البته موضوعی از مهم ترین و تاثیر گذارترین بحرانها و تحولات نهضت مشروطیت تا کودتای 1299 است ، بدین منظور که خواننده را به طرح پرسشهای تازه و ضرورت بازکاوی و آسیب شناسی تاریخ معاصر ایران بر انگیزدو بدین وسیله بستری برای تحقیقات جدید و دریافت سیمایی دقیق تر و کار آمدتر از گذشته فراهم سازد.