فتح تهران ؛ گوشه ای از تاریخ مشروطیت ؛ سلفون

فتح تهران

نویسنده: عبدالحسین نوائی
ناشر : بابک
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 350
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1356 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ لبه بیرونی کتاب مهر دارد

مروری بر کتاب  

مصور

 گوشه ای از تاریخ مشروطیت

نقلاب مشروطیت که در 14 مرداد 1285/14 جمادی الثانی 1324 و برابر با 5 اوت 1906 به پیروزی رسید، از مهمترین رخدادهای سیاسی- اجتماعی ایران در عصر معاصر به شمار می رود. با پیروزی انقلاب مشروطیت و به رغم تمام مشکلات، تنگناها، ضعف ها و اختلافات موجود نظم سیاسی نوینی در عرصه اجتماعی ایران پدیدار شد و روابط ملت با دولت و حکومت بر مبنای جدیدی استوار شد.

با این احوال روند حوادث و تحولات به دلایل عدیده سیاسی، اجتماعی داخلی و نیز مشکلات مبتلا به خارجی چنانکه انتظار می رفت مبنایی منطقی و درست پیدا نکرد و در شرایط دخالت های پایان ناپذیر دو کشور روس و انگلیس و اختلافاتی سیاسی و نظری و غیره در میان رهبران و تئوری پردازان نهضت مشروطیت بروز کرده بحران های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی به دنبال آورد و موجب عمیق تر شدن اختلافات میان مقام سلطنت و پارلمان (به عنوان نماد اصلی انقلاب مشروطیت) شد و بدین ترتیب هنوز انقلاب مشروطیت عمری دو ساله نیافته بود که به دنبال بالا گرفتن اختلافات و شکافی که در صف مشروطه خواهان (به دلایل عدیده سیاسی، اجتماعی و نظری) پدید آمده بود، محمدعلی شاه با کمک برخی عوامل خارجی در 2 تیر 1287/ 23 جمادی الاول 1326 برابر با 23 ژوئن 1908 مجلس شورای ملی را بمباران کرد و با پراکنده ساختن بسیاری از رهبران و فعالان نهضت مشروطه بر عمر کوتاه نظام مشروطیت در ایران پایان داد و آغازگر دوران موسوم به استبداد صغیر شد.

این دوران بیش از 13 ماه ادامه یافت و در موقعیتی که حکومت محمدعلی شاه با بحران های متعدد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی رو به رو بود و در همان حال دو کشور روس و انگلیس هم با شدت و حدت هر چه تمامتری در امور مختلف کشور دخالت می کردند، به تدریج  زمینه های قیام دیگری بر ضد نظام استبدادی موجود در برخی شهرها و ایالات کشور بوجود آمد و در اوضاعی که مشروطه خواهان تبریز و آذربایجان ماهها در برابر حکومت محمدعلی شاه و متجاوزین روسی مقاومت می کردند، انقلابیون از سوی گیلان و اصفهان و مناطق غربی کشور به سوی تهران حرکت کردند و با هماهنگی های صورت گرفته نهایتاً در 25 تیر 1288/ 17 جمادی الثانی 1327 برابر با 16 ژوئیه 1909 تهران را فتح کرده به عمر سلطنت محمدعلی شاه پایان دادند. بدین ترتیب مشروطه دوم متولد شد. بگذریم از اینکه در این دور جدید نیز تندروی ها، اختلافات، انحرافات و مشکلات عدیده ای که دو کشور روس و انگلیس موجبات آن را فراهم می آوردند، انقلاب و نهضت مشروطه خواهی ایرانیان را سخت آسیب پذیر و کم فروغ ساخت.

یکی از مؤلفه‏ های تعیین ‏کننده در تاریخ ایران و از جمله تاریخ مشروطه، نفت و حضور انگلیسی‏ ها در حوزه جنوب برای بهره‏ برداری از آن بود. حضور ایلات بختیاری و قشقایی در خطه جنوب و اختلافات همیشگی و قدیمی آنها با یکدیگر این منطقه را دچار آشفتگی و ناامنی بسیاری کرده بود. انگلیسی ‏ها که موفقیت و امنیت شرکت‏ های نفتی خود را در امنیت منطقه می‏دانستند سعی کردند با بختیاری‏ ها ارتباط دوستانه برقرار کرده و حمایت آنها را جلب کنند. بدین منظور شرکت نفت بختیاری را با دو هدف دادن سهم اندکی بابت خرید زمین ‏های بختیاری و معاف شدن از آوردن نیروهای مسلح برای حفظ تجهیزات و لوله ‏ها تأسیس کردند.

به این وسیله قدرت نیروهای بختیاری در منطقه افزایش یافته و متمرکز شد و امکان طغیان علیه حکومت مرکزی برایشان فراهم شد. ایلات بختیاری که همواره حضوری چشمگیر در منازعات سیاسی ـ اقتصادی این خطه داشتند با تحولات در عرصه فکری و آَشنایی با کشورها و فرهنگ غربی و امکان دموکراتیزاسیون نسبت به قدرت خود، آگاهی بیشتر و داعیه قدرت پیدا کردند و در معادلات قدرت تبدیل به وزنه‏ای غیر قابل انکار شدند.

با اوج‏گیری اختلافات میان محمدعلی ‏شاه و یاران استبدادطلب او و مشروطه‏ خواهان در تهران و به توپ بستن مجلس و درنهایت شکل‏ گیری استبداد صغیر، سردار اسعد که در اروپا به سرمی‏برد و با تبعیدیان مشروطه ‏طلب دمخور بود به ایران بازگشت و نیروهای بختیاری را در حمایت از مشروطه تهییج و به سمت تهران راهی کرد. در راه تهران ابتدا تهران را به تصرف خود درآوردند.

در این زمان به فرمان قاطع سردار از هرگونه بی‏ نظمی و غارت‏گری ایلات که رویه و سنتی قدیمی در جنگ ایلات بود جلوگیری کرده و سعی به حفظ نظم و امنیت داشتند. در سال ۱۳۲۷ ه.ق دوشادوش سپهدار تنکابنی و با همکاری یپرم خان تهران را فتح کرده و محمدعلی‏شاه را از تهران فراری دادند...