غیاث اللغات

غیاث اللغات

نویسنده: غیاث الدین محمد بن جلال الدین بن شرف الدین رامپوری
به کوشش: منصور ثروت
ناشر: امیر کبیر
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1265
اندازه کتاب: رقعی گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1363 - دوره چاپ: 1

کیفیت : در حد نو ؛ روکش کتاب زدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

از معتبرترین فرهنگ های زبان فارسی که در هند تالیف شده است. از مهمترین ویژگی های این فرهنگ این است که غالب معانی فرهنگ به مأخذ معتبر مستند است و دیگر این که با توجه به این که نویسنده آن خارج از حوزۀ اهل زبان تألیف شده است، اما به ندرت اشتباهی در معنی لغات آن دیده میشود. در ضمن از لغات ساده حذر شده و اغلب به لغات مشکل پرداخته شده است.

مزایای این فرهنگ را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

1. غالب معانی فرهنگ مستند است به مآخذ معتبر
2. گرچه این فرهنگ توسط شخصی خارج از حوزة اهل زبان تألیف شده است، اما به ندرت اشتباهی در معنی لغات آن دیده می شود، چنان که مرحوم معین در مقدمة برهان قاطع، فقط به دو مورد: بهمنچه و آویس که اولی بهمنجه مقرب بهمنگان = روز دوم بهمن، و دومی همان آویشن باشد اشاره کرده اند. در عین حال اگر معنای غریبی نیز در آن به چشم بخورد بیشتر مربوط به کاربردش در حوزة هنر است و برساختة شاعران و نویسندگان هنری.
3. تفاوت عمدة این لغت نامه با بقیه، در انتخاب احسن لغات است. مؤلف ضمن حذر از گرایش واژه های ساده بیشتر توجه خود را به لغات مشکل و در موارد ساده به معنای مجازی معطوف کرده است؛ در نتیجه برای حل مشکلات لغوی متون فارسی می تواند به عنوان فرهنگی دم دستی «سهل الوصول» تلقی گردد.
4. برخی از اطلاعات ذیل واژه ها در حکم رساله ای مفصل و کامل است، نظیر آنچه که در ذیل واژة عروض و موسیقی آمده است.

... اما بعد بر رای عالم آرای دانشمندان روشن ضمیر مخفی نماند که چون بعضی از احبا در تعلیم و تعلم نظم و نثر فارسی به دربافت صحت لغات و معانی آن، به تلاش کتب به هر سو می‌گردیدند. و با وجود به هم رسیدن یک دو کتاب به مطلب نمی‌رسیدند.

ناچار از این هیچدان استکشاف آن نموده به جهت تسهل تدریس کتب مروجه استدعای کتاب کافی می‌کردند. لهذا اضعف عباد رب العالمین محمد غیاث الدین بن جلال الدین ابن شرف الدین اصلح الله شانهم و نور جنانهم ساکن بلده مصطفی آباد عرف رامپور متعلق پرگنه شاه آباد الکهنور سرکار سهنبل مضاف صوبه دارالخلافه شاه جهان آباد با وجود وفور علائق و کثرت افکار و ازدحام درس و تدریس طلبه و اشتغال تالیف و تصنیف بعض کتب مثل مفتاح الکنوز شرح اسکندر نامه و نسخه باغ و بهار و انشا و غزلیات و قصائد و غیره در عرصه چهارده سال به عبارت سهل عام فهم، این کتاب تالیف نموده که مشتملست بر تحقیق حلیه و معانی لغات ضروریه کثیر الاستعمال عربیه و فارسیه...

موذن تسبیح، امام تسبیح و موذن‌ تسبیح فلک عبارت است از آفتاب این مطلب را در ذیل«موذن‌ تسبیح»آورده‌اند. جناب استاد کزازی متوجه این موذن شده‌اند که‌ کیست. بنابراین به مصداق «اذا طلعت الشمس انکدرت النجوم» با آمدن خورشید ستارگان چون تسبیح رشته بریده از هم می‌پاشند. این بود کلید حل ٧ این معما ...