عشایر و طوایف سیستان و بلوچستان

نویسنده: ایرج افشار سیستانی
ناشر: نسل دانش
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 610
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1370 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مصور

سیستان و بلوچستان از دو ناحیه سیستان (زابل و شهر های شمال استان) و بلوچستان (خاش تا چابهار) تشکیل شده‌است. سرزمین اساطیری سیستان که قسمت شمالی استان را در برمی گیرد، در کتاب اوستا، یازدهمین سرزمینی است که «اهورامزدا» آفریده. همچنین زادگاه رستم دستان قهرمان حماسی شاهنامه فردوسی می‌باشد. تاریخ نگاران سیستان را به گرشاسب، یکی از نوادگان کیومرث نسبت داده‌اند.

نام سیستان از نام اقوام آریایی «سکا» اخذ شده‌است. «سکاها» در حدود سال ۱۲۸ قبل از میلاد، سیستان را به تصرف خود درآورده و در پهنه آن استقرار یافته‌اند. «نیمروز» نام دیگر سیستان است. همچنین بنای بیشتر شهرهای سیستان را به پهلوانان اسطوره‌ای ایران چون زال، سام و رستم نسبت داده‌اند. زمانی سیستان جزو متعلقات دولت ساسانی به شمار می‌آمد که به دست اردشیر بابکان فتح شد و در سال ۲۳ هجری قمری، مسلمانان عرب این سرزمین را فتح کردند.

در سیستان بیش از ۳۰ طایفه زندگى مى‏ کنند که بسیارى از آنها به دامدارى و کشاورزى اشتغال دارند. برخى از این طوایف تخته قاپو شده و برخى از آنان هنوز به سنت کوچ نشینى و چادر نشینى خود ادامه مى ‏دهند.
برخى از این طوایف و عشایر عبارتند از: شهرکى، براهویى، سرابندى، سرگلزایى، بارکزایى، سنجرانى، نارویى، راشکى، میرشکار و دیگر طوایف.

اقوام و طایفه‌های سیستان و بلوچستان، به اقوامی گفته می‌شود که در استان سیستان و بلوچستان سکونت داشته‌اند و یا زندگی می‌کنند و از لحاظ ساختار طایفه‌ای، قومی و نوع سکونت به پانزده گروه تقسیم می‌شوند. بازماندگان قدیمی و اصیل سیستان که توانسته‌اند نسل خویش را ازخطر قتل عام‌ها و کشتارهای دسته جمعی مغولان، تیموریان، و ازبک‌ها حفظ کنند، شامل: طایفه‌های پودینه، میر، کاظمی،کیخا، کیانی، کمالی، ارابیب و پهلوان و نورا طوایفی که معتقدند ریشه قومی آنان عرب می‌باشد، شامل: گمشادزهی،نهتانی،سالارزهی، کول و صیاد طوایفی که منتسب به محیط زیست اولیه خودشان هستند، شامل دلخکی، دلارامی، گرگ، سرگزی و خاراکوهی، که به ترتیب ازمناطق دلخک، بیابان گرگ، شوره‌گزها و خارکوه واقع در مجاورت هیرمند سرچشمه می‌گیرند.

طوایفی که از کوه‌های بارز کرمان آمده و از وجودشان در جنگها و اهداف امنیتی استفاده می‌شده‌است، شامل سنچولی (سنگچولی) و جهان تیغ،جمالزهی طوایفی که قبل از ویرانی سیستان آنجا بوده‌اند اما توسط تیمور اجباراً به مناطق دیگر منتقل شده‌اند، شامل جمشیدی و بختیاری طوایفی که به کولی‌ها (دوره گردها) معروفند، شامل ماه ککی، گلوی، پتی پشم، چتله و کیال قبایل گاوچرها (دامداران) یا گوچرهای سیستان، شامل آبیل، ده مرده، سراوانی و کلبعلی طوایفی که ریشه افغانستانی دارند، شامل غلجه‌ای، بارکزایی، فراهی، لکزایی و گلوی طوایفی که ریشه تاجیکی دارند، شامل راشکی طوایفی که ریشه در بلوچستان پاکستان دارند، شامل ، شیرانزائی، سنجرانی، رخشانی و سارانی طوایفی که از اطراف تهران به سیستان کوچ کرده‌اند، شامل شهریاری و نوری طوایفی که از منطقه لاش وجوین و قلعه کاه به سیستان آمده‌اند، شامل سموری، ارجونی، تجگی، اوکاتی طوایفی که ریشه قومی آن‌ها از ایل ممسنی استان فارس است، شامل:سرابندی, شهرکی,شه بخش,جهانتیغ،میر, بامدی،براهویی، بزی، جر و قزاق،جمال زهی * طوایفی که در اطراف زاهدان و در کوه ها زندگی می کردند و یکی از اصیل ترین قوم های بلوچ هستند نارویی {هم اکنون بیشتر مردم این قوم پراکنده شده اند} طوایف شهرستان سوران که بومی بلوچستان هستند: باهورزهی-محمدی سوران-هیبت زهی-رضازهی-ملازهی-صاحبدادزهی-میرمرادزهی-مسکانزهی-جهاندیده-محمودی-پورمند-بهرامی-هونک زهی–باران زهی-دهواری- دهانی- و… طوایف شهر جالق واقع در سراوان:سپاهی-رییسی-امرا-ملکزاده-ملازاده-نعمت اللهی و…

نژاد و تیره
سرزمین سیستان و بلوچستان از آغاز رهگذر زمان، محل سکونت اقوام گوناگون بوده است. پیش ‏از ورود آریاییان به این منطقه نژادهاى بومى و مدیترانه‏ا ى همچون نژاد سیاه‏پوست در اویدى و اورتباى در آنجا سکونت داشته‏ اند. قدیمى‏ترین اقوامى که در استان سیستان و بلوچستان زندگى مى‏ کرده اند عبارتند از دراویدیان، سومریان، نوردیک، حبشیان آسیایى، لوریان مى ‏باشند.