عرفان ، مسیح و بودایی

نویسنده: دایستز تیتارو سوزوکی 
مترجم: عذرا اسماعیلی
ناشر: مثلث
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 261
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1397 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

دایستز تیتارو سوزوکی ، فیلسوف ذن ژاپنی، بنیادی علمی در زمینه مطالعه دین پایه گذاری کرد و از نوشته های ویلیام جیمز نیز تاثیر پذیرفت. او کتاب ها و مقالات متعددی در باب ذن بودیسم نگاشته است و با تدریس در دانشگاه های ژاپن و آمریکا، تاکید داشت که برای مخاطبان غربی، مکتب ذن باید با اصطلاحات خودش فهمیده شود و نه از طریق مقولات مختلف فلسفه، دین، عرفان و دانش غربی.

سوزوکی در کتاب عرفان مسیحی و بودایی، به مقایسه تطبیقی بین عرفان مسیحی و آیین بودایی پرداخته است. بدین منظور او مایستر اکهارت را که از بزرگترین عرفای مسیحی است برگزیده و به مقایسه آرای او با دیدگاه های مشابه در آیین ذن پرداخته است. او عقیده دارد که دیدگاه های اکهارت به شیوه اندیشه مکتب مهایانه و به خصوص ذن بودیسم بسیار نزدیک است. گاهی افکار او آن چنان به افکار بودایی شباهت دارد که انسان می پندارد واقعا آن افکار از تفکرات بودایی سرچشمه گرفته است. او اکهارت را یک مسیحی فوق العاده می داند.

وی مفاهیمی همچون لحظه کنونی، ذات و اوصاف خداوند، تثلیث و ... را از دیدگاه اکهارت نقل می کند و سپس آن را با سخنان استادان ذن تطبیق می دهد و به این نتیجه می رسد که تجارت مسیحی واقعا با تجارب بودایی تفاوتی ندارند و دلیل آن که ما آن ها را متفاوت می بینیم، زبان و واژگان است که باعث دشواری درک مشابهت های این دو دیدگاه می شود.

سوزوکی نظر اکهارت درباره خوددوستی خداوند را با مفهوم بودایی اشراق جهانی تطبیق می دهد و سپس به این نتیجه می رسد که نظریه تهیگی، با اصطلاحاتی نظیر برهوت، سکون، آرامش و نیستی که اکهارت آن ها را به کار می برد، تطابق دارد. سوزوکی عشقی را که خداوند به خود می ورزد را همانند شهود پراگیه می داند که کنه ذات نفس یا ایگو را مشاهده می کند. در نظر او خدای اکهارت که هستی بی نام و نشان است، با اصطلاح بودایی بی نفسی همه اشیا، یعنی ذهن آزاد و انقطاع از امیال و آرزوها مطابقت دارد.

در فصل چهارم کتاب به بحث درباره زندگی در پرتو ازلیت می پردازد، دیدگاه های فیلسوفان و عرفای شرق و غرب را برای نمونه ذکر و آن ها را باهم مقایسه می کند و به این نتیجه می رسد که آن چه در نمادگرایی مسیحی خدا، پدر، روح القدس و بخشوده شده نام دارد، می تواند با مفاهیم بودایی مطابقت داشته باشد، به شرط این که ما همه زوائد تاریخی یا هستی شناختی را که به آن ها وابسته اند کنار بگذاریم و به معنای این نمادها پی ببریم.

در فصل پنجم کتاب سوزوکی به بحث درباره تجسد و تناسخ می پردازد. سپس تشنگی را مطرح می کند و معتقد است که فلسفه بودیسم آن را نخستین اصل برای آفرینش موجودات می داند.

در فصل ششم مساله تصلیب و اشراق را مطرح می کند و معتقد است که در این خصوص دیدگاه بودایی و مسیحی باهم تفاوت عمیقی دارند، چرا که در غرب بر نفس تاکید زیادی شده است، در حالی که در شرق نفس وجود ندارد و معدوم شناخته می شود. بنابریان نفسی وجود ندارد که به صلیب کشیده شود. ذهن شرقی همه چیز را به نفس متعال بازمی گرداند، در حالی که ذهن غربی به جای این که نفس نسبی را به نفس متعال پیوند دهد و نفس متعال را نقطه آغاز خود قرار دهد، شدیدا به نفس نسبی وابستگی دارد و چون نفس نسبی ذاتا ناقص است، ذهن غربی خود را ناتوان و ناخشنود می بیند. در آیین بودایی به جای تصلیب، به اشراق نیازمندیم. در اشراق ملکوتی بودن و احساسی اصیل از تعالی به چشم می خورد.

سوزوکی به مساله جالب توجه دیگری اشاره می کند و آن نحوه مرگ بودا و مسیح است. این که مسیح به صورت عمودی از دنیا رفت و بودا در حال افقی، نیز تفاوت بزرگ دو دیدگاه مسیحی و بودایی را می رساند، چرا که حالت عمودی به معنی عمل، ستیزه جویی و انحصارگری است، در حالی که افقی بودن به معنای صلح و آرامش، بردباری و سعه صدر است. 

او به طور کاملا آزاد اجازه می دهد که تجربه ذن، با بینش های روانشناختی و فلسفی مختلف بدون تمایز تفسیر شود و بنابراین ندانسته مردم را به این تصور غلط می اندازد که ذن می تواند از بودیسم تاریخی یا سنت مهایانه ای آن جدا شده و به شکل های جدید و در هر موقعیت فرهنگی توسعه یابد. او را داری وسعت نظر و خالی از تعصب می دانند. ز نظر سوزوکی هدف ذن رسیدن به یک نوع تجربه است که باید با خودآگاهی ذن و اشکال متنوع آن مورد حمایت قرار گیرد. (برگرفته از zshariati.blog.ir)