عبهرالعاشقین

عبهر العاشقین

نویسنده: شیخ روزبهان بقلی شیرازی
به کوشش : هانری کربن , محمد معین
ناشر: منوچهری
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 410
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1366 - دوره چاپ: 3

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ با گالینگور صحافی مجدد شده

مروری بر کتاب

مصور

ب‍ح‍ث در ت‍ص‍وف ب‍ف‍ارس‍ی ؛ ب‍ه ت‍ص‍ح‍ی‍ح و م‍ق‍دم‍ه ف‍ارس‍ی و ف‍ران‍س‍وی

عبهر العاشقین ؛ یکی از تالیفات روزبهان بقلی ( 522ـ 606ق) است که در باب عشق نگارش یافته است . وی این کتاب را به سفارش برخی شاگردان و دوستان خویش که درباره عشق انسانی و عشق ربانی پرسش می‌کردند، تالیف کرد. ماهیت وجود هر عشق، وصف عاشقان، عشق و امتحان الهی، نزول و تربیت عشق، مقامات عاشق، خوف و رجای عاشق، مکاشفه عاشق، محبت و شوق عاشق، و کمال عاشق از جمله موضوعات کتاب هستند . «عبهر» را به معنى نرگس آورده ‏اند، مؤلف«غیاث اللغات» نوشته: «عبهر، به فتح اول و ثالث، نرگس که در میان آن زرد باشد؛ به خلاف شهلا که سیاه باشد.» مصنف، کتاب را به نرگسى تشبیه کرده که مشام جان عاشقان را عطرآگین مى‏ سازد.

هانری کربن در این اثر، کتاب روزبهان را زیر ذره بین برده است و اصطلاحات متفاوت، ترکیبات عربی-فارسی و انبوهی از تصاویری که خود دیالکتیک دیدن را تعیین ‌می‎کنند، مورد بررسی قرار داده است. این کتاب خارق‌العاده خلاصه‌ای از دین و عشق دگرگون شده است. تصور آن از عشق به همان مفهوم غزالی و سهروردی است. روزبهان خود را از تصورات کسانی که آنها را عابد پرهیزکار یا زاهد می‌نامد، یعنی همان زاهدان صوفی که عشق انسانی را مانع عشق الهی دانسته‌اند، جدا می‌کند.

در مقدمه، او یک سوال مقدماتی مطرح می‌کند: آیا استفاده از کلمه عشق یا اروس، در مورد خدا جایز است؟ چگونه کسی می‌تواند ادعا کند که خداوندگارعشق را، دوست دارد، و از عشق به خدا، توسط خدا، در خدا صحبت کند؟ روزبهان درگیری جدی را که این پرسش در میان شیوخ صوفی برانگیخت، یادآوری می‌کند. او خود را از جمله کسانی می‌داند که چنین استفاده‌ای از این کلمه را تأیید می‌کنند، اما آن را در چارچوب کلی آموزه عشق وی، قابل درک می‌داند.

او می‌گوید: «در واقع این صحبت از یک عشق و همان عشق است؛ و در کتاب عشق بشری است که باید حکم عشق الهی را آموخت.»
هانری کربن در کتاب عبهرالعاشقین خود، بازتابی از اندیشه‌ی روزبهان و یک "ب‍ح‍ث در ت‍ص‍وف ب‍ف‍ارس‍ی؛ ب‍ت‍ص‍ح‍ی‍ح و م‍ق‍دم‍ه ف‍ارس‍ی و ف‍ران‍س‍وی" به خوانندگان ارائه کرده است.

آثار صوفيانه، علاوه بر جنبه هاي تعليمي، داراي سادگي و تازگي خاص و آکنده از لطايف و تعبيرات ادبي است. سخنوران اين گونه آثار از زبان و بياني شيوا و نيکو برخوردار بوده اند تا بتوانند به نيکي مطلب خويش را در خور فهم شنونده و به مقتضاي حال بيان کنند و انبساط خاطر او را فراهم سازند. روزبهان بقلي شيرازي از جمله اين نادره نويسندگان است و تاثير و لطف بيان او در «عبهر العاشقين» يکي از اسباب جمع آمدن مريدان به گرد او بوده است.....

ابن عربی حکایت پرمغزی را که در حین اقامت روزبهان در مکه اتفاق افتاده است، نقل می کند. در پرتو مقایسه این حکایت با مقدمه عبهرالعاشقین که از جنس حدیث نفس است، می توان گفت این دو متن هر یک روشنگر دیگری است. این حکایت را ابن عربی به نقل از محافل صوفیه در مکه که در آنجا زبانزد خاص و عام بوده است روایت می کند و آن را در فصلی از اثر سترگ خویش «فتوحات مکیه» می گنجاند. روزبهان در ایّام اقامتی یقینا طولانی مدت در شهر مقدس [مکه]، به عشق زنی آوازه خوان و بسیار زیبا مبتلا می شود.

بی درنگ، این عشق به تنها شکلی که می تواند برای شخصیتی چون روزبهان داشته باشد، بروز می کند یعنی تا مرز بی خودی [و سرمستی] پیش می رود. و از ویژگی های سلوک روزبهان (که کشف الاسرار نیز بر آن گواهی می دهد) این بوده است که به هنگام عبادت و جذبه آه می کشیده و صیحه می زده و شدت این امر تا بدان حد بوده که مانع از اخلاص مکاشفاتش می شده است....

روزبهان ابومحمدبن ابی نصربن روزبهان بقلی فسایی شیرازی، معروف به «شیخ شطّاح» و «شطّاح فارس» عارف اهل فارس بود. او در سال ۵۲۲ هجری قمری در خانواده‌ای دیلمی الاصل در فسا به دنیا آمد. این عارف و دانشمند سدهٔ ششم و هفتم و از سرسلسلة روزبهانیان بوده و دیلمیان مقیم فارس بوده‌اند و چون در فسا به بَقل (سبزی و تره بار) فروشی اشتغال داشت ملقب به «شیخ روزبهان بقلی» بود. در مکتب به آموختن قرآن پرداخت و در محضر دانشمندان عصر به فراگرفتن علوم متداول مشغول شد.

از همان اوان زندگی تمایلات عرفانی داشت تا اینکه در ۲۵ سالگی از خلق برید و در کوه‌های اطراف شیراز به عبادت و ریاضت پرداخت و حافظ قرآن شد و نزد نخستین مرشد خود، شیخ جمال الدین فسایی رفت. او پس از حج به مصر و شام رفت و سرانجام به شیراز بازگشت و باقی روزگار خود را به تدریس، تربیت مریدان و نگارش کتاب گذرانید. امام فخرالدین نصربن مریم. ارشدالدین علی نیریزی (متوفی ۶۰۴) صدرالدین سِلَفی اصفهانی (۴۷۸–۵۷۶) که شیخ روزبهان و ابونجیب سهروردی (۴۹۰–۵۶۳) در حدود سال ۵۵۷، در اسکندریه در محضر او بودند.

فهرست

ترجمه احوال
استادان و وابستگان
آثار روزبهان
عبهرالعاشقين
تصوف