عبدالقادر بیدل دهلوی

عبدالقادر بیدل دهلوی

نویسنده: نبی هادی
مترجم: توفیق ه. سبحانی
ناشر: قطره
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 208
اندازه کتاب: رقعی - سال انتشار: 1376 - دوره چاپ: 1

کیفیت : درحد نو _ نو ؛ برخی سطور حدود 40 صفحه از کتاب با مداد علامتگذاری شده است

مروری بر کتاب

زندگی ، نقد و بررسی و گزیده ی آثار

میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی عظیم‌آبادی (1054- 1133 ق) شاعر پارسی‌گوی هند و نمایندۀ برجستۀ سبک هندی ، در شبه‌قارۀ هند همان مقام و منزلتی را داراست که مولانا در ایران و ترکیه ؛ با وجود این در ایران بسی غریب افتاده و کمتر به وی توجه شده است. این امر علل متعددی می‌تواند داشته باشد.

بیدل دهلوی را می‌توان یکی از شگفتی‌های قلمرو شعر و ادب فارسی در بیرون از مرزهای تاریخی آن دانست که به یمن حـضور این زبان در سرزمین رازآلود و جادویی هند، با آفرینش مضامین و تـصاویر بدیع ادبـی، به‌حق رسـتاخیز کلمـات را رقـم زده است. او برای آشنایان با فرهنگ ایرانی نامی آشنا و برای دل‌باختگان ادب پارسی چهره‌ای ممتاز است، چراکه منعکس‌کننده‌ی اکثر اندیشه‌ها و عقاید و مضامین شعری مطرح‌شده در سبک هندی -چه شعرای ایرانی مقیم هند و چه شعرای بومی هند- بوده و به عبارت دیگر جامع جمیع تمامی شعرای این سبک به شمار می‌آید.

نظم و نثر بیدل هم به عرفان شاعرانی چون سنایی، عطار، مولانا، حافظ و… ره می‌برد و هم سرشار از تجربه‌های عاشقانه‌‌ای است که نشانه‌های پرشمار آن در سراسر دیوان او به چشم می‌خورد. بیدل را می‌توان نقطه‌ی اوجی در ادب پارسی دانست که متأسفانه جایگاه او به عنوان شاعری چیره‌دست در این عرصه به همان اندازه در میان مردمان ایران‌زمین ناشناخته مانده‌است.

دکتر محمدجعفر یاحقی معتقد است: «اگر بیدل در حوزۀ جغرافیایی ایران غریب افتاده است، شاید هم لختی از آن روست که اینان از نوع وطنی آن صائب و کلیم و طالب آملی را دارند، با ذهن و زبانی مأنوس‌تر و تصویرها و آهنگ‌هایی دل‌پسندتر و جاافتاده‌تر، بی‌شک کوشش دلباختگان سبک هندی و صائب‌دوستان و ارائۀ پژوهش‌های بیش و کم از دنیای شعر و اندیشۀ او هم می‌تواند به عنوان پشتوانۀ علمی این سلیقه، ذوق و شعرپسندی عامّۀ فارسی‌زبانان را به صائب و اقمار او منعطف کند»
اما بي‌گمان اين سخن اگر واقعيت هم داشته باشد، هيچ گاه از عظمت بيدل نخواهد كاست و البته شعر بيدل، رنگ ديگري دارد.

میرزا بیدل بر زبان و علوم متداوله مانند عربی، فارسی، الهیات، ریاضیات، طبیعیات، طب، نجوم، رمل، جفر، تاریخ، منطق، موسیقی، انشا و مانند آنها تبحر داشت و عالمی متبحّر در کتب فلسفه و اسطورۀ هند بود. علاوه بر آن کتاب «مهابهاراتا» ـ از کتب حماسی معروف هند ـ را از بر داشت و به زبان سانسکریت هم آشنایی داشت و 150 هزار بیت گوناگون به یادگار گذاشت. گویند وقتی بیدل کلیات خودش را وزن کرد، چهارده سیر شد و برابر آن وزن، زر و جواهرات خیرات کرد.

آیینه بر خاک زد صُنعِ یکتا
تا وانمودند کیفیتِ ما
بنیادِ اظهار بر رنگ چیدیم
خود را به هر رنگ کردیم رسوا
در پرده پختیم سودایِ خامی
چندان که خندید آیینه بر ما
از عالمِ فاش بی‌پرده گشتیم
پنهان نبودن‌، کردیم پیدا
ما و رُعونت‌، افسانهٔ کیست
نازِ پری بست گردن به مینا
آیینه‌واریم محرومِ عبرت
دادند ما را چشمی که مگشا
درهایِ فرد‌وس وا بود امروز
از بی‌دماغی گفتیم فردا
گو‌هر گره بست از بی‌نیازی
دستی که شستیم از آبِ دریا...