طب اسلامی ؛ زرکوب

طب اسلامی

نویسنده: ادوارد براون
مترجم: مسعود رجب نیا
ناشر: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 180
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1351 _ 1337 - دوره چاپ: 3 _ 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو ~ نو ؛ واجد فرمان ؛ روکش کتاب زدگی دارد

مروری بر کتاب 

براون در این کتاب پس از ذکر مقدمه ای درباره وضع طب در صد سال اول هجری و شرح آثار و مولفات اطبای اسلامی، سهم عظیمی را که دانشمندان و پزشکان اسلامی در انتقال علم پزشکی به اروپا در سراسر دوران تاریک قرون وسطی داشته اند، نشان می دهد و بخصوص ایرانیان را در پیشرفت علم پزشکی ملحوظ می دارد...

با نگاهی گذرا مراحل رشد علم پزشکی در دوران ظهور اسلام را می توان به چهار مرحله تقسیم کرد:

مرحله اول
این مرحله از ابتدای ظهور اسلام تا سال 133 هـ. ق(750 میلادی) را در بر می گیرد و شامل پزشکی در دوران نبوّت، خلفا و عصر اموی است.در این دوره به علّت نوپا بودن حکومت و گسترش ممالک اسلامی به علم پزشکی توجه چندانی نشد، در نتیجه نام پزشک مسلمان بر جسته ای از این دوره گزارش نشده است.در دوران حیات رسول اکرم (ص) افراد زیر به عنوان پزشک مطرح بودند:

الف. شمردل بن قباب کعبی نجرانی: نبوت پیامبر را پذیرفت.
ب. ضماد بن ثعلبه ازدی: در زمان پیامبر مسلمان شد.
د. ابن ابی رمثه تمیمی: در جراحی مهارت داشت.

در دوران اموی نیز برخی پزشکان سرآمد دیگران بودند، از جمله:
الف. تیاذوق: پزشک مسیحی (اواخر قرن اول هجری) و طبیب مخصوص حجاج بن یوسف ثقفی بود. وی در سال 90 (هـ. ق) در شهر واسط درگذشت و کتاب «ابدال الادویه و کناش» از تألیفهای اوست.
ب. ابن آثال: طبیب مخصوص معاویه و رئیس پزشکان شام بود. در علم خواص ادویه و ترکیب سموم کشنده بسیار ماهر بود. معاویه از سمی که او ساخته بود، برای شهادت امام حسن مجتبی (ع)، مالک اشتر نخعی و عبدالرحمن بن خالد بن ولید استفاده کرد.

مرحله دوم
این مرحله با دوران عباسی همزمان می باشد از سال 133 هـ. ق (750 میلادی) تا 287 هـ. ق (900 م) را فرا می گیرد و به دو بخش تقسیم می گردد.
الف. عصر ترجمه: تأسیس بیت الحکمه در این دوره بود. در زمان هارون افراد فراوانی به ترجمه آثار تمدن یونانی، رومی و هندی روی آوردند که سرآمد آنان ابوزید حنین بن اسحاق عبادی  و فرزندش اسحاق بن حنین بودند.
ب. عصر تألیف: پس از ترجمه آثار پزشکی، افرادی به صورت پراکنده به تألیف کتابهای پزشکی پرداختند. آغاز عصر تألیف با نام «ابوالحسن علی بن سهل بن طبری» گره خورده است و کتاب «فرودس الحکمه» او، شروع حرکت نوین در طب اسلامی می باشد.

مرحله سوم
این دوران، عصر طلایی پزشکان مسلمان است و از سال 287 تا 700 هـ. ق (900 - 1300 م) را در بر می گیرد. مسلمانان در این دوره بیشترین تعداد پزشکان و بالاترین نوآوریها را داشتند و تمام دانشمندان غرب این دوره را «عصر طلایی رشد مسلمانان» نامیده اند. دکتر «جی ای پارک» می گوید:
«درحالی که اروپائیان در دوران سیاه به سر می بردند، مسلمانان در بقیه نقاط متمدن جهان به پیش می رفتند، آنان در بغداد، دمشق، قاهره و دیگر شهرها مدارس پزشکی و بیمارستان بر پا می کردند. آنها مشعل فروزانی از دانش پزشکی برافروختند.بیش از 60 بیمارستان در بغداد و 33 بیمارستان در قاهره ساخته شد. در حالی که در اروپا اولین بیمارستان در سال 1793 م در شهر یورک انگلستان بنا شد. » پزشکان مشهور مانند ابن سینا، رازی، اهوازی، جرجانی و... در این دوره زندگی می کردند.

مرحله چهارم
این مرحله دوران افول دانش پزشکی مسلمانان می باشد. عوامل زیادی (مانند: جنگها، اختلافات مذهبی، فرار دانشمندان به نقاط دیگر، آتش زدن کتابخانه ها و...) به سستی و انحطاط مسلمانان دامن زد. از قرن شانزدهم میلادی طلوع علوم پزشکی در غرب آثار و نهضت احیای علم پزشکی راه اندازی شد.