طاق و قوس در معماری ایران

طاق و قوس در معماری ایران

نویسنده: حسین زمرشیدی
ناشر: کیهان
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 384
اندازه کتاب: رحلی گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1373 - دوره چاپ: 2

کمیاب - کیفیت : نو ؛ لبه روکش کتاب سائیدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب

تمام گلاسه

مصور - رنگی

حسین زُمرشیدی (زادهٔ ۵ فروردین ۱۳۱۸ مشهد - درگذشتهٔ ۱۵ بهمن ۱۳۹۷ تهران) معمار سنتی‌کار برتر ایرانی بود.وی در نوجوانی زیر دست پدرش «حاج محمد معمار» که از معماران زبردست و به‌نام مشهد بود کار می‌کرد. همچنین بنایی نیز می‌کرد و تا پایان دبیرستان در همان‌جا درس می‌خواند.

زمرشیدی در معماری و کاشی‌کاری آرامگاه خواجه ربیع، گنبد سبز مشهد، آرامگاه امامزاده محروق نیشابور و آرامگاه شیخ احمد جامی تربت جام نقش داشت.وی در تهران در آزمون استادکاری هنرستان صنعتی تهران (ایران و آلمان) پذیرفته شد و همزمان در رشتهٔ ساختمان درس خواند. سال ۱۳۵۰ به آلمان رفت و در رشتهٔ ساختمان و تربیت دبیر فنی دانش‌آموخته شد...

طاق و قوس در معماری ایران مجموعه ای است گرانقدر که درباره ی پوشش های قوسی و طاقی به گونه ای جامع بحث می کند. در بخش اول آن تاریخ پیدایش قوس مورد بحث قرار می گیرد و نمونه های مشهوری از اولین بناهای تاریخی بررسی شده است و سپس از شیوه های شش گانه معماری ایران با جملاتی ساده و بیانی زیبا سخن رفته است. نخست مشخصات شیوه ی پارسی و پارتی و ابعاد بناهای معظمی مانند « تخت جمشید »، «طاق کسری» و «طاق بستان». « زمرشیدی» در این باره از نظرات «گیرشمن» و «گدار» استعانت می جوید و ابعاد و اندازه ی بناها را به دقت به بحث می کشد و فهرستی از بناهای معروف عصر ساسانیان را که در گوشه و کنار ایران پراکنده اند و هنوز بسیاری از آنها پابرجا هستند ، به دست می دهد و سپس شیوه ی خراسانی مورد توضیح قرار می گیرد.

شیوه ی خراسانی از قرون اولیه دوره ی اسلامی در ایران و در دوره های صفاریان ، سامانیان و غزنویان تا پیدایش دیلمیان در تمامی سرزمین های خاوری اسلام معمول بوده است. نویسنده، مسجد جامع اصفهان را از این دوره نمونه می آورد. باید توجه داشت که بنای مسجد جامع اصفهان از این دوره شروع و ادامه آن در دوره های بعدی ساخته شده و انواع سبک های معماری در آن یافت می شود.

شیوه رازی که از اوایل دوره ی دیلمیان آغاز و پس از ایلغار مغول و تا پایان دوره ی سلجوقیان در پهنه ی ایران بزرگ و آسیای صغیر رواج داشته، مورد بحث قرار می گیرد. شیوه ی آذری که بین حکومت ایلخانی و زمامداری تیموریان برپا بوده، تحولاتی را در اجزاء معماری مثل گنبدهای مخروطی و هرمی شکل و گنبدهای دو پوسته و قوس های تیز و تحولات شگرف در گره سازی و معرق به وجود آورده است.شیوه ی اصفهانی که از دوره ی تیموریان آغاز می شود و در دوره ی صفویه به نهایت اوج خود می رسد آخرین شیوه ای است که به صورت خلاصه به کاربرد ضوابط هندسی و ریاضی به آن اشاره می شود.

در بخش ترسیم قوس ها آنها را به سه نوع تقسیم می کنند:

قوس های مدور و مشابه آن
قوس های تیز ( شاخ بزی)
قوس های تزیینی

نویسنده از صفحه ی 16 کتاب توضیح قوس ها را آغاز می کند. روش وی در توجیه قوس ها بسیار جالب است و تا صفحه 258 انواع قوس های فوق الذکر را به ترتیب معرفی می نماید. وی نخست طریقه ی ترسیم قوس را توضیح می دهد و سپس طریقه ی اجرای آن را بیان می کند و نمونه های تاریخی اجرا شده ی آن را از طریق عکس های رنگی ارائه می دهد. علاوه بر این جزئیات، اجرای جالبی از طریقه ی اجرای قوس نیز به توضیحات خود اضافه کرده است که این کار بر غنای تحقیق او می افزاید، و گاهی طریقه ی استفاده از قوس نیز بیان شده است.

به عنوان مثال در رابطه با اجرای قوس هلالی طریقه ی ترسیم آن گفته می شود. علاوه بر آن، طریقه ی ترسیم قوس بر روی زمین نیز بیان می شود و چگونگی پیاده کردن قوس و اجرای آن با جزئیات گویایی بیان می گردد. روش «استاد زمرشیدی» در ترتیب و تنظیم این لغات به قدری گویاست که حتی افراد غیر متخصص ساختمان نیز می توانند با استفاده از تصاویر کتاب مقاصد او را دریابند....

فهرست

طاق ایرانی
گنبدها
مقرنسها
طاقهای گهواره ای (ناودانی)
طاقهای بازوایای برجسته 
گنبدهای لازنبوری
ملحقات مسجد جمعه اصفهان
آذرکده ها