شیعه در حدیث دیگران

نویسنده: مهدی محقق
ناشر: دایره المعارف شیعه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 205
اندازه کتاب: وزیری لب برگشته - سال انتشار: 1362 - دوره چاپ : 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو

مروری بر کتاب 

هدف از نگارش این کتاب، عرضه میراث ناشناخته و معرفى‌نشده شیعه، به‌صورتى عالمانه و خالى از تعصب، به دنیاست تا بدین وسیله، فرهنگ غنى شیعه به دنیا معرفى شده و در نتیجه، افتراق‌هایى که در طى تاریخ به وجود آمده، تدریجا مرتفع گردد

...مقاله اول، تحت عنوان «تشیع امامیه و علم کلام معتزلى»، نوشته آلفرد مادولونگ و ترجمه احمد آرام مى‌باشد . نویسنده در این مقاله، به این نکته اشاره دارد که مذهب تشیع، در جریان توسعه و تکامل خود، چنان با علم کلام معتزله ارتباط نزدیک پیدا کرده است که مورخان اسلام، چه در قرون وسطى و چه در قرون معاصر، دچار این وسوسه شده‌اند که این دو را از لحاظ پیدایش، وابسته به یکدیگر بدانند، ولى چون تعالیم گروه‌هاى معتزله و شیعه نخستین قرن دوم / هشتم در این اواخر مورد پژوهش‌هاى تازه قرار گرفته، مدارک و اسناد بیشترى نشان داده است که در آن زمان، این دو نهضت از یکدیگر دور بوده‌اند .

وى معتقد است نه‌تنها مذاهب و تعلیمات ایشان در باره امامت، که مخصوصا براى شیعه امامیه عنوان مرکزیت داشت، از اصل نیز با یکدیگر ناسازگار بود، بلکه در مسائلى که بیشتر جنبه کلامى داشت و به خدا و صفات او و به آزادى آدمى و قضا و قدر مربوط مى‌شد، معتزلیان ملاک‌هاى تسننى سختى وضع کرده بودند که به هر انحرافى صورت شرک مى‌داد و میان آن دو، گودالى غیر قابل عبور فراهم آورده بود که سبب پیدا شدن تصادم‌هاى پیوسته و اختلاف نظرهاى سخت میان آنان بود .

در مقاله دوم، نوشته فؤاد سزگین با ترجمه کیکاووس جهان‌دارى، منابع فقه و حدیث شیعه، مورد بررسى قرار گرفته است . به اعتقاد نویسنده، قدیم‌ترین حاصل و ثمره فعالیت‌هاى کتبى در این زمینه، نزد شیعیان مانند اهل سنت، به قرن اول هجرى راجع است. بسیارى از مراجع شیعه به‌کرات از چهارصد رساله فقهى (أربعمائه اصل) سخن به میان مى‌آورند که شاگردان امام محمدباقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) تالیف کرده‌اند. از این مقدار فقط سیزده رساله (اصل) به دست ما رسیده است. در این مقاله، برخى از این رسالات مورد بحث و بررسى قرار گرفته است .

مقاله سوم، تحت عنوان «تحلیل «جوهر» در منطق خواجه نصیر و در سنت سینوى» بوده و نوشته پرویز مروج با ترجمه عبدالحسین آذرنگ است. هدف از این رساله، آشکار ساختن ویژگى‌هاى برجسته روشى است که خواجه نصیرالدین طوسى، فیلسوف و دانشمند مسلمان ایرانى سده هفتم هجرى قمرى، بررسى تحلیلى مفهوم «جوهر» را در اثر بنیادى‌اش، پیرامون منطق، به کمک آن عرضه داشته است. نویسنده پیش از آنکه با تفصیل به تحلیل این مفهوم بپردازد، به چند ویژگى نمایان اثر خواجه، اشاره کرده است .

در مقاله چهارم که توسط «ج. م. ویکنز» نوشته شده و به قلم حسن انوشه ترجمه گردیده است، ضمن بررسى گزارش خواجه نصیرالدین طوسى در باره سقوط بغداد، به گزارش ابن العبرى در باره این سقوط و کیفیت سقوط بغداد از تقریر خواجه نصیرالدین نیز اشاره گردیده است . 

مقاله پنجم، که به قلم توشیهیکو ایزوتسو نوشته شده و توسط بهاءالدین خرمشاهى ترجمه گردیده است، به بحث پیرامون فلسفه میرداماد، اختصاص یافته است . محمدباقر داماد، مشهور به میرداماد (م 1041 / 1631) یکى از برجسته‌ترین چهره‌هاى تاریخ فلسفه اسلامى در دوره صفوى است. لقب افتخارآمیزى که بدان شهره شده؛ یعنى معلم ثالث، بر شهرت عظیم بى‌معارضى دلالت دارد که وى در حوزه فلسفى شیعى ایران، از آن برخوردار گردیده است. به عقیده نویسنده، این لقب بیش از هر چیز دیگر، حکایت از آن دارد که وى در مقام یک فیلسوف اسلامى، در روزگار خود و از آن پس، از چه قدر و منزلت بلندى بهره‌مند بوده است .

به باور وى، اگرچه با گذشت زمان، درخشش نبوغ خیره‌کننده گرامى‌ترین شاگرد خود او؛ یعنى ملا صدرا اعتبار و شهرت وى را کلا در محاق افکند، ولى مشعل بینش فلسفى او تا امروز نیز در ایران، همچنان بر هزاران ذهن متفکر، پرتوافکن است ....