شیطان در تصوف

شیطان در تصوف

نویسنده: پیتر جی. آون
مقدمه: آنه ماری شمیل
مترجم: مرضیه سلیمانی
ناشر: علم
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 784
اندازه کتاب: رقعی سلفون - سال انتشار: 1395 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب

تراژدی ابلیس در روان شناسی صوفیانه

تلمیحات‌ و اشاراتی‌ که‌ به‌ ابلیس‌ در نظم‌ و نثر فارسی‌ دیده‌ می‌شود، بیشتر بر مطالبی‌ که‌ درباره او در قرآن‌ و احادیث‌ و اقوال‌ مفسران‌ آمده‌، مبتنی‌ است‌ و در موارد بسیار در این‌ آثار تصورات‌ مربوط به‌ ابلیس‌ با باورهایی‌ که‌ ایرانیان‌ درباره اهریمن‌ داشته‌اند، در هم‌ آمیخته‌ است‌.

ابلیس‌ مظهر همه بدی‌ها، و دشمن‌ سوگندخورده انسان‌ است‌، و همه‌جا دام‌ در راه‌ آدمیان‌ می‌گسترد تا آنان‌ را از راه‌ راست‌ و صواب‌ منحرف‌ سازد، ولی‌ با این‌همه‌، قدرتش‌ در این‌ کارها محدود است‌ و بر بندگان‌ مؤمن‌ و درست‌کار خداوند دستی‌ ندارد.
ابلیس‌ دنیا را به‌ چشم‌ مردمان‌ دل‌پذیر و خوب‌ جلوه‌ می‌دهد تا آنان‌ را با جاه‌ و مال‌ و آرزوهای‌ نفسانی‌ و دنیوی‌ بفریبد و از خیر و صلاح‌ باز دارد.

مردمان‌ شریر و فاجر از یاران‌ و پیروان‌ او به‌ شمار می‌روند و خود را به‌ وعده‌های‌ فریب‌کارانه او فروخته‌اند. ابلیس‌ و دیوان‌ دیگر از «لا حول‌»، «قل‌ اعوذ» و از قرآن‌ هراسناکند و چون‌ این‌ آیات‌ بر زبان‌ جاری‌ شوند و یا قرآن‌ خوانده‌ شود، بی‌درنگ‌ می‌گریزند، اما گاهی‌ دیو سیرتانی‌ هستند که‌ خود برای‌ فریفتن‌ دیگران‌ و به ظاهر به‌ زهد و صلاح‌ پیوسته‌ «لاحول‌» می‌گویند (دیوان‌ لاحول‌ گوی‌).

ابلیس‌ گاهی‌ به‌ هیأتی‌ هراسناک‌ ظاهر می‌شود، گاهی‌ به‌ صورت‌ آدمیان‌ در می‌آید (ابلیس‌ مردم‌روی‌)، گاهی‌ بی‌آنکه‌ به‌ چشم‌ دیده‌ شود و عمل‌ می‌کند، و گاه‌ نیز در درون‌ انسان‌ جای‌ می‌گیرد و او را به‌ سوی‌ شر و گناه‌ سوق‌ می‌دهد.

موضوع کتاب حاضر، تحلیل و بررسی مفهوم «شیطان در ادبیات و متون مذهبی» است. نویسندة این کتاب، پروفسور «پیتر.جی. آون»، از برجسته‌ترین اسلام‌شناسان حاضر در جهان است که در رشته‌های الاهیات و کلام مسیحی، فلسفه، زبان‌های کلاسیک و ادیان تطبیقی تحصیل و پژوهش کرده است.

نویسنده ابتدا مفهوم ابليس را در آيين‌هاي كهن و مذاهب مختلف مسيحيت و يهوديت بررسي كرده و سپس به سراغ دين اسلام رفته است. او از سه وجه تاريخي، قرآن و احاديث و همچنين عرفان اين مفهوم را در اسلام بررسي كرد و اين بررسي نشان مي‌دهد كه تلقي متفاوتي از مفهوم ابليس در اين سه وجه ديده مي‌شود. البته اين تفاوت در حوزه عرفان‌ها بيش از دو حوزه ديگر است.

وی در این کتاب، ردّپای شیطان را در تاریخ، ادیان، متون کلامی، روایات و تفاسیر قرآنی کاویده است و سرانجام به عالم صوفیان گام نهاده و نشانه‌هایی از این مفهوم را در دنیای صوفیان وصف کرده است. کتاب با هدف شناخت مفهوم «ابلیس» در متون کهن و فرهنگ صوفیان تدوین شده است.