ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلح بن عبدالله بن مشرّف، متخلص به سعدی، شاعر و نویسندهٔ پارسی‌گوی قرن هفتم است. اهل ادب به او لقب‌های استادِ سخن، پادشاهِ سخن، شیخِ اجلّ و حتی به‌طور مطلق، استاد داده‌اند. غزلیات سعدی مجموعهٔ شعرهایی‌ است که سعدی در قالب غزل سروده و تاکنون چندین استاد زبان فارسی، تصحیح‌‌های متعددی از آن منتشر کرده‌اند.

سعدی حدود ۷۰۰ غزل دارد. او در سرایش غزلیات، به زبان سنایی و انوری توجه ویژه‌ای داشته‌ است. بسیاری از صاحب نظران بر این باورند که غزل در اشعار سعدی و حافظ به اوج رسیده‌ است. محور بیشتر غزل‌های سعدی، عشق است. سعدی از معدود شاعرانی است که غزل‌های عاشقانه‌اش، از ابتدا تا انتها، عاشقانه باقی می‌ماند. غزل‌های عاشقانهٔ سعدی، به سادگی، خلوص و زمینی بودن شهره‌اند.

وی همچنین در سرایش غزلیات خود، به وزن‌های دوری (اوزان طرب‌انگیز مانند فَعَلاتُ فاعِلاتُن فَعَلاتُ فاعِلاتُن یا مُفتَعِلُن مَفاعِلُن مُفتَعِلُن مَفاعِلُن) توجه ویژه‌ای نشان داده‌ است.علاوه بر غزل‌های عاشقانه، سعدی غزل‌های عارفانه و غزل‌های پندآموز نیز سروده‌ است. فروغی در تدوین کلیات سعدی، غزل‌های پندآموز و عارفانه را از بقیه غزل‌ها جدا کرده و در فصلی مجزا با عنوان «مواعظ» آورده‌ است.غزلیات سعدی در چهار کتابِ «طیبات»، «بدایع»، «خواتیم» و «غزلیات قدیم» گردآوری شده‌ است.

غزلیات قدیم را سعدی در دوره جوانی سروده و سرشار از شور و شعف است. خواتیم مربوط به دوران کهنسالی سعدی و دربرگیرنده زهد و عرفان و اخلاقیات است. بدایع و طیبات، مربوط به دوران میان‌سالی و پختگی سعدی‌اند؛ هم شور و شعف جوانی و هم زهد و عرفان را دربرمی‌گیرند. طیبات و بدایع، به لحاظ هنری، به دو بخش دیگر برتری دارد. در برخی از نسخه‌های کلیات سعدی، غزل‌های ملمع در بخش جداگانه‌ای با نام «ملمعات» آمده‌ است که به نظر محمدعلی فروغی یک تقسیم‌بندی جعلی است؛ چون در نسخه‌های قدیمی، مشاهده نشده‌ است....

غزل در لغت به معنی حدیث عاشقی است و در قرن ششم که قصیده در حال زوال بود (غزل) پاگرفت و در قرن هفتم رسماًقصیده را عقب راند و به اوج رسید در آغاز قرن چهار هجری ، غزل به عنوان یک سیاق شعر غنایی شکل گرفت با این حال حدود دو قرن به طول انجامید تا به عنوان یکی از قالب های مسلط ادبی رواج یافت گذشته از شکل و قالب غزل آنچه آن را در میان شاعران و مخاطبان محبوب و به گسترش آن کمک فراوانی کرد در ادب غنایی معشوق با نام های گوناگونی یاد شده که اصلی ترین آنها عبارتاست از معشوق ، یار ، دوست ، جانان و دلبر ، علاوه بر این معشوق در شعر غنایی به عنوان های تشبیه ی ، استعاری و وصفی خطابشده که بررسی آن با توجه به درون مایه و فضای معنای کلام سودمند به نظر می رسد.

غزلیات سعدی همچون اشعار بسیاری از شاعران، مشحون از نکته‌هایی ظریف و قابل تأمل است و از این حیث توصیف کننده‌ی اصالت‌های فرهنگی در باب زن ایرانی است.معشوق سعدی در شکوه و وقار همچون هماست و در زیبایی چون طاووس و همانند طوطی خوش زبان، اگرچه به غمزه‌ی جادویش، دل عاشقان را می‌رباید؛ امّا برای جاودانه ماندن زیبایی‌هایش از او دوری می‌کند.

سعدی و بسیاری از شاعران ایرانی، زیبایی جسمانی را تظاهر زیبایی معنوی می‌دانند. در نظر سعدی زیباروی حقیقی آن است که هم نیکو صورت باشد و هم زیباسیرت.این نکته یکی از شاخصه‌های فرهنگی ایرانیان در آثار ادبی از رودکی تا به امروز است.معشوق سعدی سست‌مهر و عهدشکن، جفاپیشه و ستمکار است که جمیع این اوصاف نشان دهنده‌ی باوری در باب زن ایرانی است که به آسانی دل به مهر کسی نمی‌سپارد و تسلیم او نمی‌شود. سعدی به وصال این زن جاودانه نمی‌تواند طمع داشته باشد، زیرا به خوبی می‌داند که او حاجت عاشق را برآورده نمی‌کند و با وجود خوش کلامی، به نرمی با عاشق خویش سخن نمی‌گوید.