شهریار و شعر ترکی

شهریار و شعر ترکی

نویسنده : علی اصغر شعر دوست
ناشر: شهریاران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 454
اندازه کتاب: وزیری لب برگشته - سال انتشار: 1390 - دوره چاپ: 2

مروری بر کتاب 

در تاریخ ادبیات هر سرزمین، شاعران و نویسندگان کم شماری هستند که چون ستونهای استوار، آسمانۀ آن سرزمین را بر سر انبوه شاعران و نویسندگان دیگر نگاه می دارند. چنین نوابغی هر چند سده یک بار ظهور می کنند. تاریخ ادبیات یک ملت برای ظهور چنین نوادری به ادوار مختلف تقسیم می شود.

شاعرانی چون فردوسی، نظامی، خاقانی، مولوی، حافظ، سعدی و صائب از ارکان شعر ما به شمار می روند و در پیدایی ادوار مهم ادبی نقش اساسی دارند. اما در میان شاعران و بزرگان شعر معاصر کشورمان استاد سیدمحمدحسین شهریار، به گواهی بسیاری از منتقدان و محققان برجسته و نیز به تصریح همگنانش، همچنین تأیید ذوق عمومی، درخشانترین چهره شعر معاصر ایران است.

شهریار چون سیمرغ در جایگاهی چندان فراتر از دیگر شاعران همروزگارش جای گرفته است که تفوقش را به معاصران خود حتی بی چشم و چراغ هم می توان دریافت. بی گمان توفیق شهریار و اقبال کم مانند وی به اعتبار کیفیت و کمیت آثارش از نوادر تاریخ شعر ماست. ما در طول عمر پربرکت استاد شهریار و نیز در گسترۀ خلاقیت عظیم او نه یک شاعر بزرگ، بلکه چند شاعر بزرگ را –دوشادوش هم –می بینیم: پی گیرنده  و پاس دارندۀ سنتهای ادبی است. شهریار از آغاز رویکرد به شعر و شاعری با آثار بزرگان شعر و ادب این سرزمین مأنوس و مالوف بود. این انس و الفت، که در مواردی به شیفتگی ماننده تر بود،  در تکوین و تشکل شخصیت ادبی شاعر نقش بسزایی داشت. استاد شهریار با زبان و نگاهی ویژه خود در انواع و قالبهای مختلف شعر سنتی سخن پردازی کرده است. آثار او، در هر نوع و قالبی، هم از نظر قوت و کیفیت و هم از نظر کمیت درخور توجه است.

کتاب شهریار و شعر ترکی به انضمام برگزیدۀ دیوان شهریار از آثار علی اصغر شعردوست در حوزه ی شعر و ادب آذربایجان و کاوشی در اشعار استاد شهریار آخرین بازمانده ی خدایان غزل ایران زمین است .  در این کتاب به موضوعاتی چون ویژگیهای زبان شناختی ، موضوعات و مضامین ،قالب، وزن و قافیه در اشعار ترکی ، آرایه های بدیعی ،پی جویی تأثیر فرهنگ عامه و ادبیات شفاهی آذربایجان و... پرداخته شده است . همچنین در برگزیده ی دیوان شهریار بهترین آثار استاد شهریاردر بخشهای غزلیات ،قصاید ، مثنویات ،مکتب شهریار ،قطعات ،اشعار ترکی آذری توسط دکترعلی اصغرشعردوست گزینش شده است .

روز بیست و هفتم شهریور ماه هر سال یادآور عروج استاد شهریار است. شاعر بلند نظر جاودانه ای که دلهای مشتاقان را اسیر کمند کلام خویش کرد و کلام سحر آمیزش مرزها را درنوردید. شهریار سیمرغی فراتر از قاف و قافیه بود که زندگی و جهان را با شعر می نگریست. شعر شهریار مجموعه ای هماهنگ ودلکش از رنگ و صوت و زندگی است که در هر دم و  بازدم ضرباهنگ دلها را تکرار می کند.

امتداد نگاه شهریار چه در جهت عمودی و چه در جهت افقی شایان تأمل است. به عبارتی روشن تر استاد دیدی ژرف و فراخ دارد با آنکه همه چیز را در دایرۀ دید خود دارد از ژرفای نگاهش کاسته نمی شود. برای همین از نظر نگاه شاعرانه و هم از جهت مردمی بودن در اوج قرار می گیرد و با بالهای خستگی ناپذیر عشق و عرفان از قاف و قافیه فراتر می رود. شهریار آسمان شعر را سقف بشکافت و طرحی نو در انداخت، طرحی که در جاودانگیش تردید را راه نیست.

شوری که او در آفاق کرد تنها در قلمرو دل آدمی قابل تصور است. روزی در تهران، روزی در خراسان و روز دیگر در تبریز بود، اما همه جا در کلامش از شیدایی و شور آکنده بود و در قلمرو محیطی خاص نمی گنجید. «حیدربابا سلام» او فراتر از مرزها هنگامه ای برپا کرد. هر کسی حرمانها و آرزوهای خود را در این منظومه برپا کرد. هر کسی حرمانها و آرزوهای خود را در این منظومه شگفت جست و جو می کند. شهریار زبان مشترک همۀ بشر است.

پاک اعتقادی و پارساییش همگان را به خضوع و خشوع وامی داشت. کدامین مسلمان ودوستدار علی است که بوی عشق و محبت را از کلمه کلمۀ منظومه های «علی ای همای رحمت» و «شب و علی» درنیابد. عذوبت کلامش بی نیاز از تفسیر و تبیین است و قولی است که جملگی برآنند. توضیح ارزش کلامش همچون قیاس دریا و قطره است. اما نکته ای که در زندگی ادبی شهریار ملک سخن اهمیت بسیار دارد و کمتر به آن توجه شده این است که شهریار به اعتباری «شاعر ملی ایران» عصر انقلاب اسلامی است.

در نزد ما ایرانیان شعر همواره عالیترین و نابترین صورتی بوده است که در هنر کمال مجال بروز می یابد. کمتر ملتی را می توان در جهان یافت که این همه به شعر پرداخته و گنجینه ای غنی و ارزشمند بدین عظمت داشته باشد. منزلت شعر در نزد ایرانیان بدان پایه است که به رغم ساختار و همی شعر، ارزشمندترین مفاهیم دینی و هنری و تاریخی ما به شعر صورت وجود یافته است. به عبارتی ما در همه ادوار تاریخ، با شعر نوشت و خواند داشته ایم و با شعر زندگی کرده ایم.

شعر همزاد تاریخی ماست. جالب توجه اینکه، با وجود این همه قرابت و موانست روحی و معنوی با شعر، کمتر به بحث و تفسیر و تبیین و کشف ماهیت آن پرداخته ایم، گویی از فرط روشنی موضوع نیازی به تعریف آن نداشته ایم و هنر شعر در خون ما جاری و ساری بوده است. با اینحال علیرغم وجود نامهای بزرگانی در تقویم بزرگداشت شاعران بزرگ متقدم همچون شاعر شاعران ایران زمین فردوسی، مایه سربلندی ایران و ایرانیان حافظ و سعدی و عطار و... در مناسبتهای سال توجهی به بزرگداشت شعر معاصر ایران نشده بود.

در این مجموعه، اشعار ترکی استاد شهریار ، نقد و بررسی می‌شود . به تصریح نگارنده ؛ رویکرد استاد شهریار به شعر ترکی در شرایطی صورت گرفته که به تعبیر خود استاد، در آن دوره اشعاری که به زبان ترکی در ایران به چاپ رسیده بود، نه از نظر کیفیت و نه از نظر کمیت نمود چندانی نداشت....

شاعر در منظومه حیدربابا، با چرخشی سنت شکنانه، نه به زبان شاعران متقدم بلکه به زبان عاشیق‌های آذربایجان که همان زبان روان و جوشان مردم است سخن می‌گوید. اغلب واژه‌ها و اصطلاحات به کار رفته در حیدر بابا، پس از گذشت بیش از نیم سده، هنوز هم در زبان مردم روستاهای آذربایجان متداول است.

فهرست

شهریار و شعر ترکی
برگزیده دیوان شهریار (غزلها)
قصیده ها
مثنویها
مکتب شهریار
قطعه ها
اشعار ترکی آذری