مسئله ای که اکنون مطرح است مسئله شکست انسان امروز و شکست همه ایده آل های هیجان انگیز انسان امروز است. در دوره قرون وسطی سنتهای اخلاقی مثل احترام به بزرگترها به مفاخر گذشته، به شخصیتهای ادبی، به شخصیتهای مذهبی به مراسم دینی و ارزشهای اخلاقی سنتهای ملی و قومی ...

دین شناسی به عنوان مطالعه‌ علمی دین،‌ دین را به عنوان یک پدیده اجتماعی، پدیده روانی، پدیده یا نهاد فرهنگی مورد بررسی قرار می دهد و روش بکار گرفته شده در این نوع مطالعه،‌ البته روشی کاملاً تجربی و عینی و استقرایی است،‌ نه تحلیل های قباسی و منطقی و کاوش های سراسر فلسفی و مفهومی. آشکار است که این گونه مطالعه و تلقی درباره دین،‌ نخستین بار در مغرب زمین پدید آمد و در میان ما مسلمانان سابقه ای نداشته است.

کتاب هایی مانند ملل و نحل شهرستانی یا نوشته های این جرم و عدالف هر بغدادی و اشعری و دیگران را که درباره مکاتب کلامی مسلمین و فرقه ها و مذاهب پدید آمده در جهان اسلام و درون تمدن اسلامی بحث می کنند نماید به عنوان مباحث دین شناسی یا رشته ادیان در تلقی نوین و امروزین آن به شمار آورد. آن بحث ها با همه ارج و اهمیت و ارزشی که در جای خود دارند یکسره تاریخی و نقلی و توصیفی و مفهومی اند و هرگز مبتنی بر داده های علوم تجربی و مشاهده و آزمون و دیدگاه های جامعه شناختی علمی نیستند.

بحث از فرقه ها و به اصطلاح بدعت شناسی (Horesiography) و مذاهب دینی و سیر عقاید دینی در مسیحیت نیز وجود داشته و آثار و کتاب های متفکران مسیحی قرون وسطی و سده های میانه در اروپا سرشار از حدلیات و دفاعیات دینی و مباحث کلامی است،‌ اما دین پژوهان و محققان امروزی هیچ گاه آن مباحث را از سطح دین شناسی یا رشته ادیان نمی دانند و در تحقیقات علمی به آن ها استناد نمی کنند،‌زیرا آن گونه نگاه به دین نگاهی درونی است، در حالی که نگاه دین شناس به دین بیشتر نگاه بیرونی است و بین این دو تفاوت بسیاری هست.

کسی مثل مرحوم شریعتی که عمده تحصیلاتش از اروپا و مغرب زمین بوده است،‌ بخصوص دوره دکترا و تخصص خود را در کشورهای غربی گذرانده است،‌با این نوع دین شناسی و پژوهش های دین شناختی آشنا شده و با چنین رهیافت و نگرشی به دین نگاه کرده و تربیت علمی او از حیث روش شناسی، مبتنی بر چنین روش های نوین و بی سابقه ای بوده است و در چنین فضایی تنفس کرده و رشد نموده و بالیده است.

او با روش های جدید به مطالعه دین پرداخته است و با همه تعلقی که به دین و به اسلام دارد نگاه او به دین بیشتر نگاهی نیرویی است تا نگاهی درونی خود او در بسیاری از آثارش تصریح کرده است که به عنوان یک جامعه شناس سخن می گوید نه به عنوان یک متکلم یا فیلسوق و نه حتی به عنوان یک اسلام شناس یا فرد مسلمان و عضوی از جامعه اسلامی با این توضیح به خوبی آشکار می گردد که تلقی و رهیافت شریعتی به دین،‌ رهیافتی جامعه شناسانه و تجربی و مبتنی بر جامعه شناسی دین است.