دسته بندی کتاب ها
سبد خرید شما

شرح مثنوی معنوی مولوی ؛ شش جلدی

شرح مثنوی معنوی مولوی 

نویسنده: رینولد آلن نیکلسون
مترجم: حسن لاهوتی
ناشر: علمی و فرهنگی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 2322
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1374 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : در حد نو _ نو  ؛ لبه 15 صفحه آخر جلد ششم تاب مختصری دارد

 

مروری بر کتاب

مثنوی‌ مولوی، همانند بیشتر مثنوی‌های صوفیانه، به صورت عمده‎ از «داستان» به عنوان ابزاری برای بیان تعلیمات تصوف استفاده می‌کند. ترتیب قرار گرفتن داستان‌های گوناگون در این کتاب ظاهراً نظم مشخصی ندارد. شخصیت‌های اصلی داستان‌ها می‌تواند از پیامبران و پادشاهان تا چوپانان و بردگان باشد. حیوانات نیز نقش پررنگی در این داستان‌ها بازی می‌کنند.

درباره این اثر مهم، چند نکته شایان توجه است:

نیکلسون، مثنوى معنوى را به زبان انگلیسى ترجمه و شرح کرده و آقاى حسن لاهوتى همان شرح و ترجمه نیکلسون را از انگلیسى به فارسى برگردانده است. این شرح در شش جلد، مطابق با دفترهاى مثنوى تنظیم شده است. نیکلسون، نخست زبان فارسى و عربى را آموخت و بعد، براى تصحیح دقیق، روشمند و انتقادى مثنوى معنوى بر اساس نسخه‌هاى متعدد و ترجمه و شرح آن، بیست سال تمام از عمر خود را صرف کرد.

استاد سید جلال‌الدین آشتیانى، متخصص فلسفه و عرفان اسلامى، مقدمه‌اى مفصل بر ترجمه آقاى لاهوتى نوشته و ارزش آن را تأیید کرده و سنگینى کار و تعلیقات مفصل آقاى لاهوتى بر هر دفتر را حاکى از دقت توأم با صبر و حوصله و زحمتى دانسته که وى با کمال اشتیاق بر خود هموار ساخته است.استاد آشتیانى، در مورد نیکلسون این نکته مهم را مطرح کرده است که عظمت مثنوى در حدى است که بسیارى از دانشمندان غیر مسلمان شرق و غرب عالم را به جذبه غیبى متوجه خود ساخته است؛ چه، آنکه تصوف و عرفان اسلامى حد و مرز نمى‌شناسد و بسیارى از ارباب ذوق از مردم مغرب‌زمین به ترجمه و تحقیق و تدقیق و چاپ و انتشار آثار عالیه عرفاى اسلامى پرداخته‌اند و در قرن اخیر دانشمند محقق و پرتلاش نیکلسون در امر شرح دقیق مثنوى راه صحیح و موفقیت‌آمیز توأم با اصول صحیح تحقیق را پیش گرفت.

او بعد از فراگرفتن زبان فارسى و عربى به تصحیح دقیق و مطابق با اصول انتقادى مثنوى پرداخت و بعد از چند سال رنج، صحیح‌ترین نسخه از مثنوى را بر طالبان معرفت عرضه داشت و هنوز که هنوز است مثنوى تصحیح‌شده وى رقیب تازه‌اى در بازار نقد و تحقیق به خود ندیده است و بعد از آن با در دست داشتن نسخه‌اى کامل به ترجمه مثنوى به زبان قوم خود - زبان انگلیسى - اقدام کرد و سپس در صدد شرح معضلات آن برآمد و حقاً در کار خود توفیق به دست آورد.

نیکلسون، از ناحیه شرح خود بر مثنوى در بین طالبان معرفت از شهرتى عظیم برخوردار شد و مى‌توان او را بزرگ‌ترین مثنوى‌شناس در مغرب‌زمین دانست. آموختن زبان فارسى در حدى که بتوان اشعار مشکل و نامأنوس مولانا را خوب درک کرد، براى هر خارجى، کارى دشوار و فراگرفتن زبان تازى در حد زبان فارسى ضرورى است و دانشمند فقید، نیکلسون، با تصحیح، ترجمه و شرح انگلیسى خود بر مثنوى نشان مى‌دهد که بر این هر دو زبان تسلط کافى داشته است.

نیکلسون، در شرح خود بر مثنوى جهت پرهیز از اطناب کلام، بسیارى از مشکلات را به آثار بزرگ قدما و متأخران و گاهى نیز به آثار دانشمندان غربى ارجاع داده است که مترجم محقق این اثر در موارد زیادى بر سبیل اختصار به نقل مطالب ارجاع‌شده پرداخته و یا آدرس دقیق منابع آنها را در چاپ‌هاى جدید آن آثار نشان داده است که کار مراجعه به آنها را تا حد بسیار زیادى سهل کرده است وگرنه، دسترسى به چاپ‌هایى که نیکلسون در اختیار داشته است اکنون مشکل دیگرى بود.

بنا بر نظر مترجم، تصحیح مثنوى که توسط نیکلسون انجام شده، هنوز هم بى‌شک معتبرترین و موثق‌ترین روایت مثنوى است که در اختیار پژوهشگران مضامین والاى مثنوى قرار دارد. آگاهان و زبان‌شناسان مى‌دانند که ترجمه انگلیسى نیکلسون از مثنوى معنوى، بى‌شک یکى از شاهکارهاى بزرگ و کم‌نظیر ترجمه در عالم ادب است که نشان از نهایت ذوق و قریحه، کمال علمى، پختگى فکرى، انسجام کلام و عشق و علاقه پرشور نیکلسون به ادب فارسى و تصوف اسلامى دارد.
شرح نیکلسون بر مثنوى، اولین شرحى نیست که به زبان انگلیسى بر مثنوى نوشته شده است، پیش از او ویلسون نیز بر دفتر دوم مثنوى شرحى نوشته بود که نیکلسون در کنار شرح‌هاى معتبر فارسى، ترکى و عربى به آن نیز مراجعه کرده است، ولى در اکثر موارد به‌جاى استناد به سخن وى لغزش‌هایش را یادآورى مى‌کند.

شرح نیکلسون بر مثنوى، مانند اکثر شروح فارسى، ترکى و عربى، توضیح معضلات ابیات مثنوى از راه مراجعه به مآخذ و منابعى است که مولانا در سرودن مثنوى معنوى خود از آن سود جسته است. وى برخلاف انقروى که یک‌یک ابیات را به ترکى ترجمه کرده و بلافاصله بعد از ترجمه هر بیت توضیحات لازم آن را آورده، این دو بخش؛ یعنى ترجمه و تفسیر را از هم جدا کرده و کوشیده است تا ضمن شرح معضلات مثنوى، منابع و مآخذ سخنان مولانا را نشان دهد و اشارات به آیات قرآن، احادیث نبوى، روایات و اخبار، واقعیات تاریخى، حکایات، امثال و حکم، مجازها و استعاره‌هاى شعرى و غیر آن را که در مثنوى بسیار فراوان است توضیح دهد و به این ترتیب مشکلات را از پیش پاى خواننده اهل تحقیق بردارد... در این باره به‌جرأت مى‌توان گفت کمتر نکته دقیقى مى‌توان یافت که از نظر تیزبین او گریخته باشد.

روش کار مترجم در این اثر چنین بوده که به منابع اصلى مورد استفاده نیکلسون مراجعه کرده تا بتواند علاوه بر معادل‌هاى درست و مأنوس الفاظ و تعبیرات و اصطلاحات عرفانى و فلسفى، متن اصلى نقل قول‌هاى مستقیم را نیز بیابد و در متن فارسى بگنجاند. او به‌منظور تأمین این دو نکته بسیار مهم - معادل‌گزینى و یافتن نقل قول‌هاى فارسى و عربى منظوم و منثور کوتاه و بلند، از آیات قرآنى و احادیث مأثوره گرفته تا سخنان مشایخ و امثال سائره و نظایر آن - به دو شرح مفصل مثنوى - شرح کبیر انقروى و شرح ولى‌محمد اکبرآبادى - مراجعه کرده و به دو شرح دیگر مثنوى که نیکلسون - مستقیم یا غیر مستقیم - عبارتى را از آنها برگرفته بود؛ یعنى المنهج القوى و شرح بحر العلوم نیز در حد رفع نیاز مراجعه کرده است. مترجم از سه شرح دیگر مثنوى؛ یعنى شرح اسرار، شرح شریف مثنوى و شرح شاه داعى که در شمار شروح محل مراجعه نیکلسون نبوده نیز به‌خصوص از شرح اسرار بسیار استفاده کرده است.

گروه دیگرى از مآخذ نیکلسون، کتاب‌هاى تألیف خود اوست؛ برخى از آنها به فارسى ترجمه شده است؛ بنابراین، مترجم نیز جاى ارجاعات نیکلسون به این گونه آثار ترجمه‌شده را نیز در بخش یادداشت‌هاى مترجم مشخص کرده است. برخى دیگر از آثار نیکلسون هنوز به فارسى ترجمه نشده است که مترجم ارجاعات وى را از این آثار به فارسى برگردانده و آن را نیز در بخش یادداشت‌هاى مترجم ثبت کرده است.

مترجم در مواردى که لفظ یا اصطلاحى را در متون محل مراجعه نیکلسون نیافته با صاحب‌نظران به مشورت پرداخته و در این میان، در مورد اصطلاحات و مطالب عرفانى، بیشتر از استاد سید جلال‌الدین آشتیانى استفاده کرده و حتى براى ترجمه بعضى قسمت‌هاى پیچیده عرفانى و فلسفى، با راهنمایى او مشکلش حل شده است.

نیکلسون همه آیات قرآنى - جز چند مورد کوچک - را در متن به ترجمه انگلیسى آورده بود؛ مترجم، ترجیح داده که اصل و ترجمه فارسى هر آیه را پیاپى در متن ترجمه بیاورد. اگر احیانا به‌ضرورتى ترجمه آیه‌اى از قرآن در متن مترجم نیامده مسلما در یادداشت‌هاى مترجم آمده است. ترجمه فارسى آیات قرآنى - جز چند مورد که در بخش یادداشت‌هاى مترجم مشخص شده - از روى ترجمه انگلیسى نیکلسون صورت گرفته است....

نوشتن نظر

لطفا برای ثبت نظر وارد حساب خود شده یا ثبت نام نمایید.

کتاب مورد نظر در حال حاضر موجود نیست . اطلاعات خود را وارد فرم زیر نمایید تا زمانی که کتاب موجود شد به شما اطلاع داده شود

نام
ایمیل
موبایل
توضیحات