شرح انتقادی فلسفه لایبنیتس

نویسنده: برتراند راسل
مترجم: ایرج قانونی
ناشر: مهر ویستا
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 341
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1398 _ 1390 - دوره چاپ: 2 _ 1

مروری بر کتاب

دیریست که نام بلند راسل در ایران، پایتخت حکمت مشرق زمین پیچیده است بدون آنکه آثار عمیق او در دسترس فارسی زبانان قرار گیرد و این مانع تفکر جدی درباره گوشه ای از فلسفه غرب از ناحیه کسانی خواهد بود که حتی با وجود دانستن زبان خارجی همچنان به فارسی می اندیشند و به کمک زبان مادری افکار خود را سامان می دهند. به تصدیق همه صاحب نظران این کتاب مهمترین اثری است که درباره لایبنیتس به رشته تحریر درآمده و خود نیز از مهمترین آثار فلسفی راسل است.

در این کتاب فیلسوفی به نظاره دقیق فیلسوفی نشسته است و درست تر آنکه، راسل پیش از سی سالگی ( زمان تالیف این اثر ) هنوز به این نام شهره نبود. لایبنیتس نیز غریب و ناشناخته بود فیلسوفی جبون با دو گونه سخن که به زیرکی جز از چشم بزرگانی چون کانت مستور مانده بود. در کتاب حاضر که ترجمه آن به لحاظ عنایت علاقمندان می رسد لقاحی معنوی رخ داده که به زایش و آشکار گشتن دو فیلسوف منجر گشته است. در این اثر راسل خود را نیز به همان اندازه بر ملا ساخته که لایبنیتس را.

یکی از دلایل عدم توجه به لایبنیتس در ایران شاید آن است که ما فلسفه غرب را از مصبّ آن رودی اخذ نمودیم که نامش فرانسه است. در آغاز راویان فلسفه غرب در ایران با زبان فرانسه آشنا بودند و طبعا فلسفه غرب به روایت فرانسوی اش را به ما آموختند و ازاین رو درک ما از لایبنیتس دچار نقصان شد زیرا مطابق این روایت دکارت در ردیف یکی از پنج فیلسوف بزرگ جهان قرار دارد و اسپینوزا و لایبنیتس جز تابعان او نیستند و این چیزی است که در این کتاب محل توجه نیست و اساسا مطالعه لایبنیتس دکارتی وجهه همت راسل قرار ندارد. شتاب ما در فراگیری فلسفه غرب توجه به دکارت و عزل نظر کردن از پیروانش را موجه می سازد.

دکارت فیلسوفی آسان فهم است چون از گذشته و سنت فلسفی بریده است در بادی نظر درک فلسفه اش چندان محتاج آموزش مقدمات مفصل و پیچیده کلاسیک نیست که این البته عیب دکارت نیست....

نخستین اثر جدی فلسفی راسل، یعنی کتاب حاضر، هم چنان یکی از مهم ترین مطالعاتی است که تاکنون در مورد لایبنیتس چاپ شده است. این کتاب مبین رویکردی در مطالعه ی فیلسوفان گذشته است که بیش تر به فلسفه توجه دارد تا تاریخ. به تعبیر خود راسل سخن کوتاه، آن چه در بدو امر نظر ما را در این پژوهش به خود مشغول داشته صدق و کذب فلسفی است و نه واقعیت تاریخی. تفسیر راسل در تقابل با تفسیر های متعارفی است که موجب شده بود قبلا راسل منادولوژی را نوعی داستان نسبتا خیالی بداند. این تفسیر بر وجه منطقی و استنتاجی نظام لایبنیتس انگشت می گذارد.

در اصل، او جز کتاب تاریخ فلسفۀ غرب(1945)، در زمینۀ تاریخ فلسفه بسیار کم قلم زد. البته بسیاری از رسالاتش شامل مباحثی دربارۀ آرای قدمای فلسفه بود که معمولاً به طرز انتقادی، به منظور تحکیم استدلال مطابق مذاق فلسفی او مطرح شده است.

وی چندین کتاب انتقادی دربارۀ تاریخ فلسفه نوشت که انصافاً در طرح آرای بدیع دربارۀ معضلات کهن و معاصر فلسفه، و نه تاریخ مسائل مربوط، مهارت خاصی از خود بروز داد. اما کتاب لایبنیتسِ وی استثنائاً یک مطالعۀ مهم تاریخی است که در آن می کوشد تا تفسیری بدیع از فلسفۀ لایبنیتس عرضه دارد.