شرح ابن عقیل ؛ دو جلدی

ترجمه شرح ابن عقیل

نویسنده: بهاء الدین عبدالله بن عقیل
مترجم: سیدحمید طبیبیان
ناشر: تبیان
زبان کتاب: فارسی - عربی
تعداد صفحه: 1516
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1379 - دوره چاپ : 1

مروری بر کتاب

«شرح ابن عقیل»، اثر بهاء الدین عبد الله بن عقیل عقیلی همدانی، شرح غیر مزجی «الفیه ابن مالک»، از کتاب‌های قدیمی آموزش قواعد عربی و کسب دانش تخصصی در زمینه علم نحو و صرف است که نقش کاربردی آن مورد توجه مراکز علمی و عنایت صاحب‌نظران و متخصصان زبان و ادبیات عربی در ایران و کشورهای اسلامی دیگر ـ از جمله مصر، سودان، لبنان، سوریه و... ـ بوده و هست.

ابو عبدالله محمد جمال الدین بن مالک طایی در سال 600 هجری دراندلس به دنیا آمد و دانش نحو را در آن سرزمین به کمال رسانید وی در ابتدا در حلب آغاز به تدریس نحو کرد و در مسجد عادلیه اقامت یافت و از آن پس در «حماه» و دمشق کار تدریس را ادامه داد و در سال 672 هجری در دمشق دیده از جهان فروبست.

ابن عقیل، شارح کتاب نیز در روز نهم محرم سال 698 به دنیا آمد نسب او به عقیل ابن ابی طالب می رسد، در علم نحو از مشاهیر روزگار خود بود و در مصر به منصب قاضی القضاتی دست یافت شرحی به الفیه ابن مالک از مهمترین آثار اوست که بر خلاف دیگر شرح ها در آن اعتدال رعایت شده است.

نویسنده نه طولانی نوشته و نه کوتاه به گونه ای که قواعد مهم را رها نساخته و از سوی دیگر به ذکر همه عقاید نحویان و سخنان ملال آور آنان نیز عمد نورزیده است به طور کلی این کتاب بیانگر شرح و توضیح ابیات الفیه و بیان علم نحو می باشد . هم اکنون این کتاب به عنوان یکی از کتاب های درسی حوزوی و دانشگاهی به شمار می آید.

فهرست

تعریف اصطلاحی کلام
اسم، فعل و حرف و علامات هریک
معرب و مبنی در اسم و فعل
انواع اعراب
معرفه و نکره
انواع مبتدا و خبر
جواز تقدیم خبر بر مبتدا
مواضع وجوب حذف مبتدا یا خبر
فصل بین عامل و معمول
افعال ناقصه و اسم و خبر آن
حکم معطوف بر خبر ما
افعال قلوب
اسم و خبر حروف مشبهه به لیس
تعلیق و الغاء
تعریف فاعل و احکام آن
موارد حذف فعل
تنازع
مفاعیل خمسه
تعریف ظرف و حکم آن
استثناء
حال
تمیز
و..