شبیه و آینه

نویسنده: علیرضا قاسم خان
ناشر: روزنه
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 228
اندازه کتاب: رحلی گالینگور - سال انتشار: 1394 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

مصور

... گرچه رویکرد اصلی این کتاب توجه به تعزیه به عنوان یک نمایش است، اما شک ندارم که از این مجموعه، مردم شناسان، جامعه شناسان، اهل تئائر و سینماگران و عموم محققان این مرز و بوم استفاده خواهند کرد. آنچه را که می خواهم از دیدگاه خود درباره این عکس ها بگویم نکته ای است که در نظر اهل شناخت و تحقیق پوشیده نیست اما بیان آن را ضروری می دانم.

چهره هایی که در این عکس ها در برابر ما قرار دارند، همگی کسانی هستند که تعزیه را نه به عنوان یک نمایش، بلکه به عنوان راهی برای زیستن یک حقیقت اجرا کرده اند.آنان نه می خواستند و نه می دانستند که روزی، قرار گرفتنشان در برابر دوربین عکاسی، راهی به شناخت نمایش این مرز وبوم باز خواهد کرد. اکنون که آنان را دوباره از میان صفحات تاریخ یک صدو پنجاه سال گذشته پیدا کرده ایم مردمانی را یافته ایم که هنر و زیستشان یکی بوده است و این خود میتواند چراغ راه فهم هنر و اندیشه را فروزان تر کند...

شناخت فرهنگ و هویت هر قومی همچون دریایی ژرف و پر رمز و راز است که راه یابی به آن چندان آسان نیست چراکه کلیت درهم تافته ای است از دین، هنر، دانش، آداب و رسوم و... آیین نمایشی تعزیه و شبیه خوانی، آن بخش از هنر این سرزمین است که با ساختار و شکلی قابل توجه، مفاهیمی عمیق را در خود جای داده است. بی گمان تعزیه آینه دار بسیاری از تحولات و مرجعی ارزشمند در شناخت بخش بزرگی از فرهنگ و هنر ایران است.

کتاب شبیه و آینه مجموعه ای است منسجم از عکس های تعزیۀ ایران که از میان صفحات تاریخ یکصد و پنجاه سال گذشته به کوشش علیرضا قاسم خان گرد آمده است. این مجموعه با چند مقالۀ تحقیقی در مورد تعزیه، تاریخ پیدایش آن و معرفی تکیه های معروف تهران آغاز می شود و پس از نمایش بیش از 100 عکس با موضوع تعزیه در انتها با ترجمۀ انگلیسی مقالات پایان می یابد. هریک از عکس ها با معرفی کامل موضوع، تاریخ، عکاس و شمارۀ مربوط به آن در مجموعۀ کاخ موزۀ گلستان همراه است که در بخشی جداگانه آمده است. طراحی و صفحه آرایی کتاب از سوی گرافیست مطرح و موفق ایران، رضا عابدینی، قابل توجه است.  

بی­شک آیین نمایشی تعزیه و شبیه­ خوانی ، آن بخش از هنر این سرزمین است که ضمن به همراه داشتن مفاهیم عمیق ، ساختار و شکلی درخور توجه با همه ویژگی ها و ریزه ­کاری­ های خود دارد ...بی­ گمان تعزیه آینه­ دار بسیاری از تحولات و مرجعی ارزشمند در شناخت بخش بزرگی از فرهنگ و هنر ایران است.

تعزیه به نمایش‌نامه‌های مذهبی ایران گفته می‌شود. تاریخ پیدایش آن دقیقا مشخص نیست، ولی در زمان ناصرالدین شاه قاجار برای ترویج تعزیه کوشش فراوانی شد. در گذشته واقعه‌ی کربلا، با رعایت تسلسل وقایع و تشریفات مفصل و جلال و شکوه زیاد، هر سال در دوماهه‌ی محرم و صفر اجرا می‌گردید و هنوز هم در شهرهای کوچک و دهات اجرا می‌شد. تعزیه، آینه‌دار بسیاری از تحولات، و مرجعی ارزشمند در شناخت بخشی از فرهنگ و هنر ایران است. این هنر در بخش نمایش، موسیقی، رنگ، فرم و.. قابل تحقیق و شناخت است.

کتاب حاضر حاوی تصاویری از مراسم تعزیه و تعزیه‌خوانی و تکیه‌های ایرانیان در دوره‌ی قاجار است. برخی از تکیه‌های مشهور در دوره‌ی قاجار عبارت‌اند از تکیه‌ی سلطنت‌آباد در شمیران و تکیه‌ی دولت. این مجموعه از آرشیو کاخ گلستان تهیه شده و بسیاری از تصاویر برای نخستین‌بار به چاپ رسیده است.