شاهنامه فردوسی ؛ شش جلدی ؛ رحلی

شاهنامه فردوسی

نویسنده: حکیم ابوالقاسم فردوسی
به کوشش: فریدون جنیدی
ناشر: بلخ
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 2570
اندازه کتاب: رحلی گالینگور - سال انتشار: 1387 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

همیشه مالک این ملک ملت است که داد         سند بدست فریدون ؛ قباله دست قباد 

این مجموعه شش‌جلدی که جلد ششم آن پیشگفتار نویسنده بر شاهنامه ویراسته اوست براستی پژوهشی نوین درباره شاهنامه در شمار می‌آید. به گفت مؤلف، کتاب وی نخستین ویرایش شاهنامه در جهان در شمار می‌آید، تاکنون دو پژوهش موفق درباره شاهنامه انجام شده است که یکی شاهنامه ویراسته جلال خالقی مطلق و دیگری شاهنامه چاپ مسکو است اما این دو پژوهش مقابله و گردآوری هستند و نه ویرایش.

گزارنده این مجموعه برای انجام این ویرایش 26 میزان سنجش در نظر گرفته است که شماری از آنها عبارتند از: راز و رمزهای شعر و فرهنگ ایران باستان، آیین‌های ایران باستان، جنگ افزارها و شیوه‌های کاربرد آنها، شیوه‌های سپاه‌آرایی و سپه کشی، ستاره‌شناسی، پزشکی و ریشه‌شناسی واژه‌ها. تک تک رج‌ (بیت)‌هایی که با برخی، از این نسخه‌ها هماهنگی داشتند به عنوان سروده‌های راستین شخصی فردوسی با قلم درشت به چاپ رسیده و آن دسته از سردوده‌ها که بنا به چندین دلیل گوناگون افزوده به شاهنامه به نظر می‌رسند با قلم ریزتر چاپ شده‌اند تا خواننده به آسانی آنها را از یکدیگر باز شناسد.

فریدون جنیدی، استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران در گذر سی سال رج به رج و واژه به واژه شاهنامه را بررسیده و با انبوه زیر نویس‌ها و گزارش‌ها سخنان افزوده به شاهنامه را نشان داده است و برای هر رج افزوده، بر یک، دو ... گاه تا شنج نکته، انگشت نهاده و افزون بر آن در پیشگفتار شاهنامه (جلد ششم) بر همه نکته‌های تاریک و پرسش برانگیز روشنی افکنده است تا شاهنامه فردوسی را، درخشان، به ایرانیان پیش‌کش نماید.

شاهنامه فردوسی داستان شاهان نیست ؛ مجموعه کارنامه هایی است که داستان و سرگذشت پدران توست و اینکه برای زنده ماندن چگونه جنگیده اند ؛ برای پیروزی حق چگونه قیام کرده اند ؛ چگونه از طبیعت آموخته اند و چگونه آن را رام کرده اند و چگونه با جان و تنشان این ملک را حفظ نموده اند ؛ چگونه پیرو راستی و ایمان به خداوند بوده اند و این همان میراثی است که امروز بدست تو سپرده شده. پهنه تاریخ ما که نشانه تمامی رنج ها و شادی ها ؛ دادگری ها و ستم هاست ؛ هنوز بارور از حماسه رستم ها و پهلوانی هاست . 

نامه شاهان 

فردوسی در آغاز شاهنامه چنین می گوید که از زمانهای باستان در ایران کتابی بود پر از داستانهای گوناگون که سرگذشت شاهان و دلاوران ایران را در آن گرد آورده بودند. پس از آنکه شاهنشاهی ایران به دست تازیان برافتاد این کتاب هم پراکنده شد. اما پاره های آنرا موبدان در گوشه و کنار نگاه میداشتند ، تا آنکه یکی از بزرگان و آزادگان ایران که مردی دلیر و خردمند و بخشنده بود ، به جستجو افتاد تا تاریخ گذشته ایران را از روز نخست بیابد و آنچه را بر شاهان و خسروان ایران گذشته است در دفتر فراهم آورد. 

پس موبدان سالخورده را که از تاریخ باستانی ایران آگاهی داشتند ، از هر گوشه و کناری نزد خود خواست و از تاریخ روزگاران کهن جویا شد : که شاهان ایران از دیرباز چگونه کشورداری کردند و آغاز و انجام هر یک چه بود و بر ایران در این سالیان دراز چه گذشت. 
موبدان تاریخ باستانی ایران را باز گفتند و آن بزرگ مرد از سخنان آنان کتابی نامدار فراهم آورد که بزرگ و کوچک بر آن آفرین گفتند. آنهایی که خواندن میدانستند داستانهای این کتاب را برای مردم می خواندند و دل آنان را به یاد شکوه گذشته ایران شاد می کردند. این کتاب در میان مردم گرامی شد.... 

...شاهنامه فردوسی، همواره با اقبال کاتبان رو به رو شده و سبب خلق نفیس ترین نسخ خطّی شده است. با گسترش صنعت چاپ، شاهنامه از نخستین کتاب هایی بود که منتشر شد. خاورشناسان از ابتدای قرن 19 به چاپ شاهنامه رغبت نشان دادند و چاپ های متعددی از این کتاب را منتشر کردند که بعضی از آن ها تا امروز نیز درخور توجّه و معتبر است. در ایران نیز با رواج صنعت چاپ، تلاش برای نشر شاهنامه ادامه یافت. در روند چاپ های شاهنامه، معمولاً سعی برآن بود که هر چاپ امتیازاتی نسبت به چاپ پیشین داشته باشد، از این رو با افزودن پیوست ها، لغت نامه، تصاویر پادشاهان، مجالس شاهنامه و ... هرچاپ را از چاپ پیش از خود ممتاز و متمایز می ساختند.

 البته این جریان، در چاپ های نخست شاهنامه بیشتر دیده می‌شود. در چاپ‌های متأخّر، با توجه به سهولت و افزایش امکانات صنعت چاپ، عموماً به تکثّر و تنوع چاپ‌های شاهنامه توجه بیشتری شده و گاه از ایجاد شاخصه های ممتاز برای هر چاپ، غفلت شده است. با این حال در میان چاپ های متأخر، تلاش هایی درخور توجه نیز برای ارائه چاپی منقح، اصیل و پیراسته از شاهنامه صورت گرفته است که از این میان می توان از شاهنامه چاپ خالقی مطلق یاد کرد. به نظر می آید که در جریان چاپ شاهنامه، باید به ضرورت این امر توجه داشت که بهتر آن است که هر چاپ مکمّل چاپ پیشین باشد و کاستی‌ها و نقایص چاپ های پیشین را مرتفع کند و یا اینکه پژوهش و رهیافتی تازه را بر مخاطب عرضه نماید. 

یش از هفت سال از انتشار طبع ماکان نگذشت که چاپ مهم و مشهور دیگری توسط دانشمندی فرانسوی موسوم به ژول مول J.Mohl در پاریس منتشر شد. چاپ ژول مول در سال های 1837تا 1878، در هفت مجلد به قطع بزرگ سلطانی، با کاغذ عالی و چاپی ممتاز انتشار یافت. مول در این تصحیح از سی وپنج نسخه بهره گرفت که کهن ترین آن مورّخ 844 هـ.ق است. کار بر روی این تعداد نسخه با شمار زیادی از نسخه بدل ها، بسیار دشوار بود، به همین دلیل مول حدود چهل سال برای این چاپ وقت صرف نمود. مول در سال 1876 درگذشت و تنها به نشر شش جلد از کار سترگ خود توفیق یافت به همین دلیل جلد پایانی، یعنی جلد هفتم، از طرف شاگرد وی باربیه دومینار در سال 1878 به چاپ رسید. 

چاپ مول به دلیل دیگری هم اهمیت دارد و آن همراه کردن ترجمه فرانسه با متن شاهنامه است، به این صورت که ترجمه فرانسه اشعار در مقابل هر صفحه از متن شاهنامه قرار دارد. نسخه مول در چاپخانه پادشاهی به عنوان مجموعه شرقی نسخه های چاپ شده کتابخانه پادشاهی به چاپ رسید. چاپ مول در سال 1344و 1353 به صورت عکسی (ولی در قطع جیبی) به سرمایه سازمان کتاب های جیبی در تهران انتشار یافته است....