شاه اسماعیل نامه

شاه اسماعیل نامه

نویسنده: قاسمی حسینی گنابادی
مقدمه ، تصحیح و تحشیه: جعفر شجاع کیهانی
ناشر: فرهنگستان زبان و ادب فارسی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 430
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1394 - دوره چاپ: 1

مروری بر کتاب

شاه اسماعيل‌نامه اثر محمدقاسم قاسمى حسينى گنابادى، كتابى است منظوم در قالب مثنوى، درباره شاه اسماعيل صفوى و توصيف پهلوانى‌ها و كشورگشايى‌هاى او. زمان شروع سرودن اين اثر معلوم نيست اما زمان اتمام آن، سال 940ق، يعنى ده سال پس از مرگ شاه اسماعيل است.

مصحح كتاب طى پنج فصل مطالب ذيل را بيان داشته است:

در فصل نخست به معرفى مؤلف و آثار وى، به ويژه اثر حاضر پرداخته است.
در فصل دوم درباره خاندان شاه اسماعيل سخن گفته است.
در فصل سوم، زندگى و احوال شاه اسماعيل را مورد بررسى قرار داده است.
فصل چهارم به بيان وقايع و ساير نبردهاى شاه اسماعيل اختصاص يافته است.
فصل پنجم هم به بيان دو نكته ديگر درباره احوال شاه اسماعيل و نهايت كار وى اختصاص داده شده است.

اما فصل ششم كتاب به خود مثنوى اختصاص يافته است. اين اثر را مى‌توان نوعى منظومه حماسى تاريخى دانست كه شاعر در آن، قهرمانى‌هاى شاه اسماعيل را به زبان شعر درآورده است. نویسنده اين اثر را به دستور شاه طهماسب سرود و پس از اتمام آن، دفترى ديگر درباره شاه طهماسب به شعر درآورد و اين دو دفتر را شهنامه ناميد كه نام ديگر آن شاهنامه قاسمى است. وى در اين اثر، به اين موضوع اشاره كرده كه شاهنامه‌اش دو دفتر است و آرزو كرده است كه به فضل پروردگار دفتر دوم را، همانند دفتر اول به پايان برد.

شماره ابيات اين اثر بالغ بر 4352 بيت است.نویسنده در مقدمه اثر خود، ابتدا به حمد خداوند و نعت پيامبر(ص) و منقبت ائمه(ع)پرداخته و سپس موضوعات اصلى مورد نظر خود را سروده است كه عناوين اصلى آن به ترتيب عبارتند از:

1-ذكر و ياد خداوند و بيان عظمت پرودگار
2-اظهار عجز و نياز به درگاه كريم كارساز
3-در نعت پيامبر(ص)
4-در صفت معراج
5-در صفت على و ائمه اطهار(ع)
6-در مدح شاه اسماعيل
7-در صفت بزم آراستن شاهزاده عالميان
8-در عرض حالات شاه زمان و صفت اين داستان

نویسنده در اين بخش بدون اينكه مستقيما نامى از شاه طهماسب ببرد، به مدح او پرداخته و از شاه به عنوان مشوق خود در سرودن اين اثر نام برده است و به اشاره، قصد خود را، پس از اتمام سرودن شاه اسماعيل‌نامه، به سرودن اثرى در وصف شاه طهماسب و اين كه نام او را بر صفحه روزگار جاودان سازد، بيان كرده است.

وى پس از وصف شاه طهماسب با اشاره به نظامى و اين كه راه او را در مثنوى پيموده است، به مولانا عبدالله‌هاتفى(م927ق) از مثنوى‌گويان اواخر عهد تيمورى و آغاز عصر صفوى كه فتوحات شاهى را به امر شاه اسماعيل به نظم درآورد اما كار وى ناتمام ماند، اشاره مى‌كند و از تشويق شاه طهماسب نسبت به خود در جهت اتمام كار هاتفى سخن مى‌گويد.

در فصل هفتم، مصحح بحثى را تحت عنوان حاصل سخن مطرح كرده كه در آن به شرايطى كه شاعر را به سرودن اين مثنوى واداشته اشاره و از جنبه‌هاى ادبى آن ياد مى‌كند. پس از آن، بخشى تحت عنوان واژه‌نامه در اين فصل گنجانده شده كه به توضيح واژگان موجود در مثنوى مى‌پردازد.