آنچه مرا به نوشتن این کتاب برمی انگیزد، نقد ذهنیت خانم دانشور در پهنه هایی است که تاکنون یا درباره آن نوشته نشده یا آنچه را نوشته شده، یک سویه یافته ام.من خواسته ام به خیال خود آن بخش از سایه های ذهن و زبان ایشان را روشن کنم که دیگران پروای آن نداشته اند و با الهام از حافظه تاریخی نسل پیش از انقلاب و با توجه به رهیافت های نقد ادبی پس از انقلاب، سیمایی جامع تر در محدوده رمان های اخیرشان ترسیم کنم....

سیمین دانشور از همان نخستین داستان کوتاه خود (اشک‌ها) تا آخرین اثرش، ساربان سرگردان (1380) درگیر عوالم زن‌گرایانه بوده. آن‌چه تا سال 1348 (سووشون) ذهن نویسنده را به خود مشغول می‌کرده و تا مدت‌ها از استقلال و فردیت دید فلسفی و فراگیر نسبت به زن بازمی‌داشته، مقولاتی کلی، مجرد و مطلق چون هنجارهای اخلاقی، وجدان، کام‌خواهی و نام‌جویی زن، وظیفه‌ی مادری، سرکوب احساسات و عواطف عاشقانه، احساس گناه، معصومیت و قداست زن، پاسداری از حریم امن خانواده از یک سو و خودکامگی، بی‌وفایی و شهرت خواص مردان از دیگر رو بوده.

در جمع‌بندی نهایی می‌توان گفت که برخورد نویسنده با این مفاهیم، برخوردی جزمی و مطلق‌گراست. در اشک‌ها، مقدمات امر به گونه‌ای فراهم می‌آید که گویی میان عشق و وجدان اخلاقی فرد، تضادی غیر قابل حل هست. در "آتش خاموش" تقابل میان کام‌جویی و ارزش‌های خانوادگی است. در داستان کوتاه "مردهای عوض نمی‌شوند"، کوشش شوهر برای ایجاد تغییراتی در رفتار خودش، نقش زدن بر آب است. این تقابل وقتی به روابط میان افراد، اعضا و طبقات اجتماعی گوناگون کشیده می‌شود، به قطبی کردن افراد و کسان داستان می‌انجامد.

در سووشون این مطلق‌گرایی و قطبی‌سازی، اندکی کاهش یافته و رمان، سکوی پرتاب نویسنده برای حرکت در مدار واقع‌گرایی و ادبیات فمینیستی است. اهمیت این رمان به ویژه در این نکته نهفته است که به خواننده کمک می‌کند تا خط عزیمت اندیشه‌ی زری را از فردگرایی تا جامعه‌گرایی و از انقیاد تا عصیان او بر ضد وضع موجود و از زنی احساساتی و منفعل تا مرز زنی منطقی و فعال و از عامیانه اندیشی تا پهنه‌ی اندیشه‌های فلسفی اجتماعی، پی‌گیری کند".

فهرست

بینش و کنش طبقات اجتماعی در سووشون
در گستره‌ی ادبیات فمینیستی
نقد جامعه‌شناختی جزیره‌ی سرگردانی
نگرش و هنجارهای نقد پسامدرن