سیمای صنعت

سیمای صنعت

گردآوری ، تحقیق و تألیف : عبدالحسین هراتی
ناشر : وزارت صنایع و معادن
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 350
اندازه کتاب: رحلی گالینگور - سال انتشار: 1376 - دوره چاپ: 1 

کیفیت : در حد نو _ نو

مروری بر کتاب

حاوی مطالب متنوع و عکس های رنگی از صنعت کشور

صنعت در ایران زودتر از بیشتر کشورهای منطقه مدرن گردید اما در دوران اخیر، با مشکل سرمایه‌گذاری روبه‌رو شده‌است. پس از تحریم‌ها علیه ایران، نداشتن توان رقابت با رقیب‌های جهانی و حتی منطقه‌ای، به یک نگرانی برای صنعت ایران تبدیل شده‌است. توسعهٔ صنعتی ایران از اواسط دههٔ ۱۳۳۰ شدت یافت و بخش‌های گوناگون این کشور را متحول کرد.

ایران کنونی، طیف گسترده‌ای از کالاها همانند خودرو، لوازم خانگی، تجهیزات مخابراتی، ماشین‌آلات صنعتی، کاغذ، کالاهای لاستیکی، فولاد، مواد خوراکی، محصولات چوبی و چرمی، منسوجات و دارو را تولید می‌کند. کارخانه‌های نساجی این کشور در اصفهان و در امتداد سواحل دریای خزر، متمرکز شده‌اند.

ایران همچنین به خاطر فرش‌های دستباف خود در سراسر جهان شناخته شده‌است. کار دستی سنتی ساخت این فرش‌ها، به میزان قابل توجهی در درآمدهای روستایی کشور نقش دارد و همواره یکی از مهم‌ترین صنایع صادراتی ایران بوده‌است. صنایع دستی ایران در منطقه‌هایی در سراسر کشور، بومی‌سازی شده‌است و هر شهر برای صنایع دستی خود، در پایتخت و دیگر شهرهای بزرگ کشور بازاری ایجاد کرده‌است.

تا اوایل دههٔ ۱۳۳۰ میلادی، صنعت ساخت‌وساز ایران به شرکت‌های داخلی محدود می‌شد. کمی بعد، با افزایش درآمد حاصل از نفت و گاز و دسترسی به اعتبارات جدید، رونق قابل توجهی به صنعت ساختمان این کشور وارد شد و شرکت‌های بزرگ بین‌المللی ساخت‌وساز را به سمت ایران کشاند. این رشد تا اواسط دههٔ ۱۳۵۰ ادامه داشت. صنعت ساخت‌وساز ایران تا اواسط دههٔ ۱۳۶۰، تا حدودی احیا شده بود، اما کمبود مسکن به ویژه در مناطق شهری، به عنوان یک مشکل جدی باقی ماند.

پیش از زمامداری رضاشاه، در ایران به جز تاسیسات نفتی، واحد صنعتی که بتوان آنان را کارخانه‌ای تولیدی و صنعتی نامید، وجود نداشت. در طول مدت کوتاهی در دوران رضاشاه، ایران از کشوری عقب‌مانده و غیرصنعتی، به کشوری پیشرفته و نیمه‌صنعتی تبدیل گشت. با بنیان‌گذاری کارخانه‌هایی نوین، بیشتر نیازهای کشور و مردم، دیگر از داخل تأمین می‌شد.

کارخانه‌های قند، پنبه‌پاک‌کنی، نخ‌ریسی، پارچه‌بافی، برنج‌پاک‌کنی، گونی‌بافی، چرم، کبریت، توتون و تنباکو، سیگار، کاغذ و مقوا، کارتن‌سازی، شیشه و بلور، سنگ‌بری، سیمان، ذوب فلزات و آلیاژسازی، چوب و تخته‌سازی، نیروگاه، قالی‌بافی، خشکبار، چای، روغن‌کشی، کنسرو و کمپوت و غیره، به خدمت مردم ایران آمد. با این حال، یک دسته طرح‌های بزرگ‌تر نیز وجود داشت که با کناره‌گیری وی از پادشاهی، ناتمام رها شد و ماشین‌آلات این دسته از طرح‌ها، از میان رفت. همچنین اقدام به استخراج مواد معدنی چون زغال‌سنگ، سنگ مرمر، سنگ آهن، گوگرد، مس، سرب و غیره نیز شد تا برای کاربرد داخلی و گاه صادرات، استفاده شود.

در آغاز کارهای صنعتی ایران، به ناچار، مهندسان خارجی در صنایع به‌کار برده شدند. اما سپس با تأسیس مرکزهای آموزشی فنی و حرفه‌ای و ساخت هنرستان‌های صنعتی، ساخت دانشکده‌ها و آموزشگاه‌های فنی در ایران و حتی فرستادن دانشجو به خارج، کم‌کم متخصصین و مهندسان ایرانی توانستند خودشان کار را در دست بگیرند.

در دورهٔ پادشاهی رضاشاه، بخش خصوصی ایران، بیشتر درگیر صنایع کوچک و بازرگانی شد. حکومت وی، مقبولیتش را در نوسازی اقتصادی کشور و زنده‌سازی ملی‌گرایی ایرانی افزون بر سفارش بر دیوان‌سالاری و نیروهای نظامی جست‌وجو کرده‌است. دولت آن دوره نیز با فراهم‌سازی امنیت و گزینش سیاست اقتصاد ارشادی، در زمینهٔ توسعه گام برداشت؛ هرچند که این کار، بر اساس تصمیم و ارادهٔ شخصی رضاشاه به اجرا درمی‌آمد.

 تا اوایل دههٔ ۱۳۳۰ میلادی، صنعت ساخت‌وساز ایران به شرکت‌های داخلی محدود می‌شد. کمی بعد، با افزایش درآمد حاصل از نفت و گاز و دسترسی به اعتبارات جدید، رونق قابل توجهی به صنعت ساختمان این کشور وارد شد و شرکت‌های بزرگ بین‌المللی ساخت‌وساز را به سمت ایران کشاند. این رشد تا اواسط دههٔ ۱۳۵۰ ادامه داشت.

تولید سالانهٔ فولاد خام ایران پیش از انقلاب ۱۳۵۷، ۱٫۸ میلیون تن بوده‌است. تولید سیمان ایران نیز در واپسین دوران پادشاهی پهلوی، سالانه ۷٫۷ میلیون تن بوده‌است که در دههٔ ۱۳۶۰، به ۱۷ میلیون تن رسید و دلیل بزرگ این افزایش، تکمیل شدن پروژه‌هایی بود که سرمایه‌گذاری‌شان پیش از انقلاب ۱۳۵۷ شروع شده بود.صنعت در ایران بر پایهٔ گزارش اکونومیست در سال ۲۰۰۸ (۱۳۸۶)، با تولید ۲۳ میلیارد دلار محصول صنعتی در ردهٔ ۳۹ جهان قرار داشته‌است. صنایع گوناگون ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷، در دورانی دچار تحریم شده‌اند.

تا سال ۲۰۱۴، ۸۱۰۰۰ واحد صنعتی کوچک بیش از یک میلیون شغل ایجاد کردند. صنایع کوچک در ایران ۹۲ درصد صنایع ایرانی، ۴۵ درصد مشاغل صنعتی و ۱۷ درصد تولید کشور را تشکیل می‌دهند.بخش خصوصی در ایران به دلیل ضعف یا حضور نداشتن، مشارکت کمی در نوآوری و توسعه فناوری دارد. حمایت از توسعه صنایع کوچک و متوسط زنجیره تأمین در ایران را به شدت تقویت می‌کند.

بر پایهٔ گزارش سال ۲۰۰۳ سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل متحد در مورد صنایع کوچک و متوسط در ایران، توسعه‌نیافتگی صنایع ایران می‌تواند به این علت‌ها باشد: نبود مؤسسات نظارتی، سیستم بانکی ناکارامد، کمبود تحقیق و توسعه، کمبود مهارت‌های مدیریتی، فساد، نبود قوانین کار و مالیاتی کارامد، ملاحظات اجتماعی و فرهنگی، فقدان حلقه‌های یادگیری اجتماعی، ناآشنایی با بازارهای بین‌المللی برای رقابت جهانی، رویه‌های اداری دست‌وپاگیر، کمبود کارگر ماهر، نبود قوانین حمایتی مالکیت فکری، کمبود مراکز تحقیقاتی، کمبود سرمایه اجتماعی، آموزش اجتماعی، مسئولیت اجتماعی و ارزش‌های فرهنگی-اجتماعی. پیشرفت‌های عمده صنعتی ایران در پتروشیمی، داروسازی، هوافضا، صنایع دفاعی و صنایع سنگین است.