سیری در افکار علمی و فلسفی حکیم عمر خیام نیشابوری

سیری در افکار علمی و فلسفی حکیم عمر خیام نیشابوری

نویسنده: جعفر آقایانی چاوشی
ناشر: انجمن فلسفه ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 101
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1358 - دوره چاپ: 1 

کمیاب - کیفیت : درحد نو ؛ جلد کتاب خاک گرفتگی دارد

مروری بر کتاب

ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام از علما و حکمانی است که زندگی و افکارش در هاله ای از ابهام وسوء تعب و پنهان مانده است.تا کنون نیز کسی آنچنانکه باید و شاید ازین ابهام پرده بر نگرفته و به تفصیل درین مبحث خوخی نکرده و به نحو استقصا تتبعی آنچنانکه در خور او باشد ننموده است.

تعداد کتابها و مقالاتی که در باره اندیشه و افکار او به رشته تحر بر آمده بیرون از شمار است. با این حال هنوز سیمای راستینش ناشناخته مانده است. و این هم نمودار شخصیت ، ظلوم اوست که هر کسی او را از ظن خود یا از دریچه بعضی رباعیات مبتذل منسوب به او نگریسته و از درون او اسرارش را جویا نشده است.

این مردِ اندیشمند، از مقاطعِ مخروطی برایِ حلِ مسائلِ جبری بهره برده است و شکلهایِ گوناگونِ معادلاتِ درجهٔ سوم را کاملاً طبقه بندی کرده است و برایِ هرکدام از آنها راهِ حلِ هندسی، پیدا کرده است... برایِ معادلاتِ درجهٔ دوم نیز طبقه بندیِ خاصی انجام داده و حلِ جبریِ آنها را با حلِ هندسی و رسمِ شکل، کامل نموده است... ولی خدماتی که وی در موردِ معادلاتِ درجهٔ سوم انجام داده، در زمانهٔ او بینظیر بود.

‎خیام نخستین انسانی بود که هندسهٔ تحلیلی را برایِ حلِ معادلات به کار برده است و چهار سده پس از خیام، دکارت به یافته هایِ این مردِ بزرگِ ایرانی، دست یافت و  به این نتیجه رسیده بود که مجموعِ مکعباتِ دو عددِ صحیح، برابر با مکعبِ عددِ صحیحِ دیگر میشود و سده ها پس از خیام، فرما ریاضی دانِ فرانسوی در قضیهٔ آخرِ خویش، از آن بهره برد.

‎با ترجمهٔ برخی از آثارِ کمیابِ خیام که عرب پرستانِ بیخرد همچون امام محمد غزالی، آنها را به عنوانِ کفر ناپدید کرده بودند، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که بسطِ دوجمله ایِ نیوتن و مثلثِ حسابیِ پاسکال را پیش از اینها، خیام برایِ نخستین بار کشف نموده است.... خیام هندسه هایِ نا اقلیدسی را کشف نمود که در اصلِ نسبیت و تئوری کوانتوم از آن بهره ها برده اند
‎خیام در موردِ چگالی و دانشِ فیزیک نیز کتابها و مقاله هایِ ارزشمندی نوشته و اکتشافاتی بسیار داشته است.. او در دورانِ خویش، بهترین ریاضی دان، بهترین هواشناس و برترین ستاره شناس بود.

‎متأسفانه، خیام در دوره ای میزیست که بیخردانی همچون امام محمد غزالی و دیگر متولیانِ فریبکارِ دین و مذهب، خردِ مردمِ بیچاره را فاسد کرده بودند و ستمِ دینداران بیداد میکرد... همین موضوع سبب شد تا خیام به گوشه ای رفته و از این بیخردانِ خرافی، دوری کند... خیام در موردِ جامعه ای که در آن زندگی میکرد، میگوید: دینداران و عالم نمایانِ زمانِ ما، حق را جامهٔ باطل پوشانده اند و گامی از حدِ خودنمایی و تظاهر به دانایی، فراتر نمیگذارند... اگر ببینند که کسی در جستنِ حقیقت، برگزیدنِ راستی را وجههٔ همتِ خود ساخته و تلاش در ترکِ دروغ و خودنمایی و مکر و فریب دارد، او را خوار میشمارند و مسخره اش میکنند.

‎خیام، درویشان و صوفیان را بیخردان و بی سوادهایی میداند که با گوشه نشینی و خرافاتِ مذهبی، موجبِ گستاخی و رشدِ ستمگران میشوند و کارشان فریبِ مردمِ ساده و زودباور است.. به همین سبب از این گروهِ بیخرد دوری میجست.. از این روی است که کسی همچون عطار، در چرت و پرت نامهٔ الهی نامه، به خود اجازهٔ حمله به خیامِ گرانقدر را میدهد... بر خلافِ صوفیان و درویشان که همه چیز را به قضا و قدر و این موهوماتِ ابلهانهٔ مذهبی ربط میدهند، زنده یاد خیام، با نفسِ پاک و گرمی بخشِ خویش، مردم را به پایداری فرا خوانده و آنها را به زندگی امیدوار کرده است و میگوید که همه چیز در اختیارِ انسان میباشد.