سیره نبوی ؛ منطق عملی ؛ سه جلدی

سیره نبوی ؛ منطق عملی

نویسنده: مصطفی دلشاد تهرانی
ناشر: وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 1800
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1373 _ 1372 - دوره چاپ: 1

کیفیت : درحد نو

مروری بر کتاب

سیره نبوی (منطق عملی) مجموعه اصولی است راهنما که برگرفته از قرآن کریم و راه و رسم پیامبراکرم (ص) و اوصیای آن حضرت است. این اصول قواعدی است کلی که جهت زندگی را در وجوه مختلف فردی، اجتماعی، مدیریتی، خانوادگی، سیاسی، نظام و اقتصادی مشخص می کند.

سيرۀ مديريتى مديريت علم و هنر برنامه‌ريزى ، متشكّل و هماهنگ كردن، رهبرى و كنترل فعالیت‌های مختلف به منظور نيل به هدفى مشخص و تدبير امور در عرصه‌هاى مختلف است و اين علم و هنر در زيباترين و والاترين چهره‌اش در سيرۀ نبوى قابل مشاهده است. با تمسك به اصول سيرۀ نبوى است كه تحولى اساسى در روابط زمامداران و مردمان فراهم و سير به سوى مقصد كمال ميسّر مى‌شود.

آن چه در اين دفتر آمده توشه‌اى است در اين جهت. در اين دفتر اصول ذيل مورد بررسى قرار مى‌گيرد: اصل اصلاح رابطۀ خود و خدا، اصل رحمت و محبت، اصل شرح صدر، اصل رعايت اهليت، اصل تبعيت و اطاعت، اصل تفويض اختيار و مسئوليت خواهى، اصل انضباط و جدّيت، اصل تصميم گيرى، اصل پايبندى به عهد و پيمان، اصل عدم احتجاب، اصل جلوگيرى از سوء استفادۀ اطرافيان و وابستگان، اصل توجيه امور، اصل نصيحت و انتقاد متقابل و اصل برپا داشتن حق و عدل.مطالب كتاب با مراجعه به منابع متعدد تاريخى، فقهى، كلامى، ادبى و غيره فراهم آمده است....

مراد از «سیره» چیست؟
چنانکه اهل لغت تصریح کرده‌اند «سیره» به معنای سنّت، روش، هیأت، حالت، طریقه و راه و رسم است و با توجه به مفهوم و استعمال آن می‌توان «سیره» را نوع رفتار و سبک رفتار و طریقه زندگی معنا کرد. امّا در اصطلاح تاریخنگاری، «سیره» به معنای شرح زندگی پیامبر اکرم (ص) یا بزرگان دین و شخصیتهای برجسته استه و به نظر می‌رسد که مورّخان مسلمان در ابتدا بر آن بودند که طریقه زندگی و روش و راه و رسم پیامبر اکرم (ص) را به عنوان منبعی برای تأسّی و پیروی ارائه نمایند ولی به وقایع زندگی پیامبر بسنده کردند و غزوات و جنگهای پیامبر (ص) را بخشی از سیره شمردند و حتی «سیره» را با «مغازی» در یک معنا استعمال نمودند.

بنابراین، وقتی «سیره» به عنوان یک رشته از مباحث تاریخی، مورد توجه و موضوع بحث مورّخان قرار گرفت، آن چیزی که می‌بایست مطرح می‌شد و اصل بود، مغفول واقع شد. مورّخان نخستین که در احوال و زندگی پیامبر اسلام (ص) کتاب نوشتند، عنوان تاریخ خود را «سیرة النبی» گذاشتند و محتمل است که می‌خواسته‌اند ضمن بیان تاریخ زندگی پیامبر اکرم (ص) سبک و روش خاص زندگی آن حضرت را که برای مسلمانان بهترین نمونه و سرمشق است بیان کنند، اما به همان تاریخ بسنده کرده‌اند، یا این بخش یعنی سبک و روش زندگی، در سایه مباحث دیگر قرار گرفت و به طور مستقل و مفصل و با ابوابی در جهت تبیین همه وجوه زندگی پیامبر (ص) مطرح نشد. بدین ترتیب از اواخر سده اوّل و اوایل سده دوم هجری اصطلاح «سیره» به معنای شرح وقایع دوران زندگی رسول خدا (ص) باب شد و منظور از آن: حوادث پیش از بعثت و حوادث پس از آن و جنگهای پیامبر بود. مورّخان بعدی نیز همین راه را ادامه دادند و «سیره» به عنوان «رفتار شناسی» و «روش شناسی» مورد عنایت و توجّه جدّی واقع نشد.

نگارش سیره پیامبر از چه زمانی آغاز شده است و مهمترین آثار در این زمینه کدام است؟ با توجه به جایگاه ویژه رسول خدا (ص) نزد مسلمانان، بالطبع گفتار و رفتار و ره و رسم آن حضرت پیوسته از آغاز بعثت مورد توجّه و منبع اخلاق و راه و رسم اصحاب و یاران آن حضرت به شمار می‌آمد و بسیاری از اصحاب به نقل و روایت حدیث و سیره و راه و رسم پیامبر اکرم (ص) می‌پرداختند و با در نظر گرفتن این امر که کتابت حدیث مقدم بر کتابت تاریخ زندگی پیامبر (ص) است، می‌توان گفت که پرداختن به نگارش سیره پیامبر (ص) به معنای اخلاق عملی و راه و رسم آن حضرت و نیز تاریخ زندگی و مغازی پیامبر (ص) ابتدا در تدوینهای حدیثی آمده است.

البته پیش از آنکه نخستین سیره نسبتاً جامع در همان معنای اصطلاحی سیره و نه روش شناسی به دست «محمدبن اسحاق» ، در گذشته به سال 151 هجری، نگاشته شود، نام افرادی بسیار در تدوین سیره مطرح است که به نظر می‌رسد آنان در داشتن اطلاعاتی در سیره مشهور بوده‌اند و نخستین گامها را در تدوین سیره برداشته‌اند که تقریبا همه آنها در اواخر قرن اوّل هجری و قرن دوم هجری درگذشته‌اند، از جمله: «عروة بن زُبیر بن عوّام» در گذشته به سال 94 هجری؛ «ابان بن عثمان» در گذشته به سال 105 هجری؛ «وَهَب بن منبّه» در گذشته به سال 110 هجری؛ «عاصم بن عُمربن فَتادة» در گذشته به سال 120 هجری؛ «شُرَحْبیل‌بن سعد خُطَمی» در گذشته به سال 123 هجری؛ «محمدبن مسلم‌بن شهاب زُهْری» در گذشته به سال 124 هجری؛ « عبد الله بن ابی بکر بن حزم» در گذشته به سال135 هجری؛ «موسی بن عُقْبه» در گذشته به سال 141 هجری؛ «معمربن ابی راشد» در گذشته به سال 150 هجری. پس از سیره ابن اسحاق به عنوان نخستین نگارش نسبتاً جامع به سبک تاریخی، و نه روش شناسی، می‌توان به «سیرة النبی» یا «السیرة النبویه» تألیف عبدالملک‌بن هشام در گذشته به سال 213 هجری اشاره کرد که اساسش همان سیره ابن اسحاق بوده است که «ابن هشام» آن را مورد پیرایش و افزایش قرار داده است.

تألیفات جدید در سیره پیامبر (ص) به همان معنای مصطلح از سیره است، همراه با تغییراتی از نظر روش بحث و تحقیق و نقد و دقتهای عقلی و گاهی سلیقه‌ای. در برخی از این تألیفات به ویژگیهای اخلاقی و خصوصیات پیامبر (ص) نیز پرداخته شده است و در برخی صرفاً سیری در تاریخ زندگی پیامبر (ص) و مغازی آن حضرت صورت گرفته است. به عنوان نمونه مرحوم حاج شیخ عباس قمی درگذشته به 1359 هجری قمری کتابی مختصر و مفید تألیف کرده است به نام «کُحْل البصر فی سیرة سیّد البشر» که در آن به نسبت پیامبر و میلاد آن حضرت و اجداد و اقوام و مسأله مبعث و معراج پیامبر (ص) پرداخته است و نیز اندکی درباره اخلاق کریمه و صفات بزرگوارانه آن حضرت سخن گفته و مقداری نیز غزوات پیامبر و حوادث دیگر تا رحلت آن حضرت بحث کرده است. مرحوم علامه سیّد محمدحسین طباطبایی، صاحب تفسیر گرانقدر المیزان، نیز کتابی تألیف کرده است با عنوان «سنن النبی» که مجموعه‌ای است از روایات سنن و آداب پیامبر (ص) و اعمالی که آن حضرت در زندگی خود به آنها مداومت می‌فرموده است...

فهرست

جلد اول سیره فردی
جلد دوم سیره اجتماعی
جلد سوم سیره مدیریتی