غزل لطیف‌ترین و احساس برانگیزترین نوع شعر فارسی است که اوج آنرا باید در کلام شیخ اجل سعدی جستجو کرد؛ چه، غزل را در معنی واقعی غزل، یعنی به قول شمس قیس رازی «حدیث زنان و صفت عشق‌بازی با ایشان و تهالک در دوستی ایشان» سروده است. با تمام زیبائیها و دل‌انگیزیهای خاص این نوع از شعر فارسی، و به همین دلیل است که قرن‌ها بر سریر ملک غزلسرائی تکیه زده است و سلطان بلامنازع سرزمین سرسبز عشق و شوریدگی و شیدائی است.

غزل در لغت به معانی مختلف از جمله: سخن گفتن با زنان، عشق‌بازی، حکایت کردن از جوانی، محبت ورزیدن و وصف زنان به کار رفته است. اما در اصطلاح، یکی از انواع شعر است و آن عبارت است از چند بیت (معمولا هفت بیت) متحدالوزن که تمام مصراع‌های دوم آن با مصراع نخست بیت اول، هم‌قافیه هستند.

مضمون غزل، غالبا ذکر زیبایی معشوق و بی‌وفایی او و قصه‌ی فراق و محنت کشیدن عاشق است. این قالب شعری از آغاز تا قرن ششم به شیوه‌ی تغزل (غزلی که در اول قصیده می‌آید) و در وصف معشوق و طبیعت و نظایر آن بود و از آن پس تغییراتی در آن ایجاد شد....

در کتاب سیر غزل در شعر فارسی در باب حافظ غالبا از دیوان مصحح قزوینی استفاده شده است مگر در مواردی که فاقد ابیات مقصود بوده است. در این صورت از حافظ قدسی سود جسته است با ذکر حافظ قدسی همچنین در باب صائب از دو دیوان موجود که در فهرست ماخذ معرفی شده اند استفاده شده است اما نسخه مورد استفاده غالبا دیوان چاپ کتابفروشی خیام بوده است.

یکی دو بار از کتاب اشعار برگزیده صائب استفاده کرده ایم که آن نیز مشخص شده است. هر یک از این سه کتاب نسبت به یکدیگر دارای افزونی هایی هستند. به طور کلی تمام منابع در فهرست ماخذ کتاب سیر غزل در شعر فارسی دقیقا معرفی شده اند و از این روی در متن کتاب مشخصات آن ها ذکر نگردیده است.

فهرست

باب اول تحول غزل فارسی
تعریفات و کلیات
عصر تغزل (تاریخچه غزل تا آغاز قرن ششم)
رواج غزل (از آغاز قرن ششم تا پایان قرن نهم)
از اواخر قرن نهم تا اوایل قرن یازدهم سبک هندی (از اوایل قرن یازدهم تا اواسط قرن دوازدهم)
دوره بازگشت (از اواسط قرن دوازدهم تا دوران مشروطیت)
غزل دوران معاصر (از دوران مشروطیت تا عهد حاضر)

باب دوم کلیاتی در باب غزل
بحث های صوری
بحث های معنایی غزل