سیاق معیشت در عهد قاجار ؛ دو جلدی

سیاق معیشت در عهد قاجار

به کوشش: منصوره اتحادیه (نظام مافی) , سیروس سعدوندیان
ناشر: تاریخ ایران
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 427
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1363 _ 1362 - دوره چاپ: 1 

کمیاب- کیفیت : نو ؛ جلد کتاب سائیدگی مختصری دارد

مروری بر کتاب 

سیاق اول حکمرانی و ملکداری ؛ مجموعه اسناد عبدالحسین میرزا فرمانفرما

...در دوران قاجار ، گسترش تشکیلات اداری کشور از یک سو و گسترش هر چه بیش‌تر معنای باقی یا بقایا از سوی دیگر، به تشکیل «وزارت بقایا» و منصب «وزیر بقایا» انجامید. در این دوران، به کسری هر نوع مالیاتی باقی یا بقایا اطلاق می‌شد.
به نظر می‌رسد که در دوران قاجار، پیش از عنوان «وزیر بقایا» عنوان «امین بقایا»  به کار می‌رفته که بعدها سِمت زیردست وزیر بقایا را پیدا کرده است. 

تعبیر «معتمد بقایا» نیز در همین دوران به کار رفته است. شغل اصلی وزیر بقایا به گفته مستوفی «گذراندن حساب صاحب جمعان و احیاناً وصول بقایای آن ها» یعنی «باقی دار» ها  بود٬ بنابراین، « مدعی العموم دولت » به شمار می‌رفت. 

در آغاز، متصدی این منصب را «داروغه دفتر استیفا» لقب داده بودند که وظایف خود را به کمک فرّاشانی چند اجرا می‌کرد.  امین بقایا و وزیر بقایا زیر نظر وزیر دفتر (متصدی دفتر جمع و خرج) کار می‌کردند. از «دستورالعمل» ها (کتابچه ای شامل مجموعه مقررات مالیاتی سالانه حاکمان ولایات) بعد از جمع و خرج اولیه مبلغی با عنوان «باقی دستورالعمل» می ماند که می‌بایست صرف هزینه های محلی ـ مربوط به ولایت ـ می‌شد.

سپس جمع و خرج دیگری صورت می‌گرفت که مبلغ باقی‌مانده را «باقی تحت دستورالعمل» یا «باقی تحت کتابچه دستورالعمل» می نامیدند  و موارد مصرف این باقی، هزینه های فوق العاده بیوتات سلطنتی، و گاه احداث ساختمانی تازه و یا مخارج فوق العاده دولتی بود.  به همین سبب، بخشی از خزانه مالیات را «خزانه بقایای مالیات های کشور» می نامیدند. عواید این خزانه از باقی دستورالعمل های حاکمان و باقی مالیاتی دیگر سازمان های کشور به دست می‌آمد و در واقع حکم بودجه را داشت.

فهرست

جلد اول : اسناد سال های 1327 - 1303 هجری قمری
جلد دوم : اسناد سال 1328 هجری قمری ، بخش اول : محرم - جمادی الاول