تاریخ ایران در دوران حکومت قاجاریان، بیش از حد تصور رقت انیگز است. بحث تفضیلی آن به مجلداتی احتیاج دارد که در این دفتر اشاره شده است. نمایشنامه‌های دوره قاجاریه بازتابی از وضعیت سیاسی اجتماعی آن دوره هستند « سوسمارالدوله» از مهجورترین و در عین حال جذاب‌ترین آثار آن دوره است. میرزا آقاخان تبریزی اصولا نمایشنامه‌نویس نیست بلکه یک مبارز سیاسی اجتماعی است که در دوره‌ای هم به کار روزنامه‌نگاری مشغول بوده و روزنامه «‌اختر» را منتشر کرده است.

متن « سوسمارالدوله» از کتاب سه رساله که در واقع 2 رساله دارد، گرفته شده است و بازتابی است از شرایط سیاسی اجتماعی آن دوره و به خوبی معضلاتی همچون فقر وفاقد مردم، روسپی‌گری و ... را به نمایش می‌گذارد.

"نمایش "سوسمارالدوله" یکی از جذابترین و مهجورترین متون نمایشی دوران قاجار است. در این نمایشنامه سه روایت و قصه وجود دارد که به صورت قصه در قصه در گفتگویی بین سوسمارالدوله و کلانتر شکل می‌گیرد. از آنجا که نویسنده اثر یک مبارز بوده تلاش می‌کرده نقش و سهمی در بیداری آن جامعه ایفا کند. بنابراین با سه رویکرد اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه آن زمان را به تصویر می‌کشد.

در بخش اول حکایتی در خصوص روسپیگری درباری آن دوران بازگو می‌کند در روایت بعدی فقر و فلاکت مردم آن دوران را به مثابه یک تراژدی نشان می‌دهد و در بخش سوم نیز زوال فرهنگی حاکمان ظالم و ستمگر آن دوره را می‌بینیم...

روز سه شنبه ۱۳ صفر سال ۱۱۹۳ هجری قمری، کریمخان زند در شیراز درگذشت. آقامحمدخان قاجار که پس از سرکوب شدن برادرش، در شیراز به صورت گروگان نگهداری میشد، از غفلت پاسپانان استفاده کرده، با یک تن خادم از شیراز به اصفهان گریخت و با یاری گرفتن از چند تن از کسانش، به ورامین آمد و دیگر طوایف قاجار را که در آنجا بودند، با خود همدست کرد. پس از مرگ کریمخان زند، نخست برادر مادریش زکیخان، کارها را به دست گرفت...