سندبادنامه

سندباذنامه

نویسنده: محمدبن علی بن محمد ظهیری سمرقندی
پیشگفتار: مجتبی مینوی
مصحح: احمد آتش
ناشر: فرزان
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 418
اندازه کتاب: وزیری گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1362 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ لبه روکش کتاب سائیدگی دارد

مروری بر کتاب

کتاب سِندبادنامه طی دوره‌های گذشته با نام‌های گوناگونی مانند: کتاب حکیم سندباد، داستان هفت‌وزیر، کتاب مکرالنساء، حکایت وزراء سبعه و ... نامیده می‌شده و امروزه به نام سندبادنامه مشهور است .ظهیری سمرقندی از کاتبان بزرگ ایران در قرن ششم هجری قمری است که سندبادنامه را از صورت ساده به نثر فنی آراسته کرد.

محمد بن علی بن محمد ظهیری سمرقندی از کاتبان و نویسندگان سرآمد و بنام اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم بود که در دربار قلج طمغاج خان ابراهیم ، آخرین پادشاه از سلسله آل افراسیاب (متوفی حدود سال ۶۰۰ ه.ق) است. هرچند اینکه ظهیری تا چه سالی می‌زیسته نامشخص است اما آنچه مهم است آنست که این نویسندهٔ توانا در دیوان آخرین پادشاه آل افراسیاب دارای مقامی بلند و مورد احترام این پادشاه بوده‌است . وی این کتاب را با بهره‌گیری از آیات قرآن، حدیث‌ها، سروده‌ها و زبانزدهای فارسی و عربی، آرایه‌های گوناگون ادبی و آن گونه که در آن دوره معمول بوده‌است، به نثر فنی آراسته‌است.

 اهمیّت سندبادنامه درآن است که از متون مهمّ ادبیات داستانی فارسی به شمار می رود و از این رو در پژوهش های مربوط به ادب داستانی فارسی حایز کمال توجه است. همچنین به سبب تألیف این اثر در سبک فنی، در تحقیقات سبک شناسانة نثر فارسی، جایگاه ویژه ای دارد. سندبادنامه تا امروز دوبار تصحیح انتقادی شده است؛ بار نخست، احمد آتش و بار دیگر محمدباقر کمال الدینی به تصحیح این اثر همّت گماشتند.

کتاب سندباد از کتابهایی است که در عهد انوشیروان خسرو اول به پارسی نوشته شده بود. بعضی آن را از هندوستان دانسته اند ولی تقریبا ثابت شده است که این کتاب مانند بلومر و بوذاسف در ایران تألیف و تحریر شده است. و بنده حدس می زنم که منشا ایرانی آن همان برزویه طبيب و حکیم بوده باشد که کلیله و دمنه را ترجمه و تألیف و نگارش کرد و همو ظاهرا در حدود ۵۸۰ میلادی نامه تنسر و کتاب بلوهر و بوذاسف را نوشت .

سندبادنامه از پارسی به زبان سریانی و از سریانی به یونانی ترجمه شد و در یونانی به نام Syntipas معروف گردید. همچنین به زبان عبری و از عبری به لاتینی نیز ترجمه شد و این ترجمه لاتینی و یونانی در اروپا شهرت زیادی حاصل کرد و به همه السنه مغرب زمین ترجمه شد. از نسخه پارسی که در عهد انوشیروان نوشته شده بود، ترجمه ای نیز به زبان عربی منتشر گردید و اُبان لاحقی آنرا به نظم عربی در آورد...

سیر تاریخی کتاب سندباد چون سندبادنامه مورد علاقۀ مردم بوده است، در دوره‌های مختلف توسط شاعران و نویسندگان ویرایش شده‌است. سندبادنامۀ منظوم رودکی رودکی شاعر قرن چهارم هجری داستان سندبادنامه را منظوم ساخته‌است ولی امروز تنها چند بیت از آن باقی‌مانده‌است. ترجمۀ ابوالفوارس فناروزی کتاب سندبادنامه به فرمان نوح‌بن نصر سامانی در سال ۳۳۹ هجری قمری توسّط ابوالفوارس فناروزی به فارسی سادۀ دری ترجمه شده‌است. این ترجمه از بین رفته‌است. سندبادنامۀ منظوم ازرقی هروی ازرقی هروی شاعر نیمۀ دوم قرن پنجم سندبادنامه را منظوم ساخته‌است.

این ترجمه از بین رفته‌است. تحریر ظهیری سمرقندی ظهیری سمرقندی از کاتبان بزرگ ایران در قرن ششم هجری قمری است که سندبادنامه را از صورت ساده به نثر فنی آراسته کرد. ظهیری سمرقندی این کتاب را با بهره‌گیری از آیات قرآن، حدیث‌ها، سروده‌ها و زبانزدهای فارسی و عربی، آرایه‌های گوناگون ادبی و آن گونه که در آن دوره معمول بوده‌است، به نثر فنی آراسته‌است.

سندبادنامۀ منظوم جلال عضد تصحیح و ویرایش کتاب سندبادنامه در سال ۱۹۴۸ میلادی توسّط احمد آتش در ترکیه تصحیح شده‌است که خالی از اشکال نبود. تصحیح دیگری در سال ۱۳۸۱ در ایران توسّط مرکز پژوهشی میراث مکتوب و با همکاری مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها به چاپ رسیده‌است. این کتاب توسط محمدباقر کمال‌الدینی تصحیح شده‌است.