سلوک روحی بازیگر

سلوک روحی بازیگر

نویسنده: مهدی ارجمند
ناشر: حوزه هنری
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 175
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1377 - دوره چاپ: 1

کیفیت : درحد نو _ نو 

مروری بر کتاب

مصور

محتوای کتاب حاضر، به‌گونه‌ای است که در فضای انتزاعی مباحث نظری بازیگری متوقف نمانده، بلکه با مرور نمونه‌های عینی از تجربیات بازیگری در تاریخ سینمای جهان، شاهدهای متعددی برای بحث ارائه می‌کند. مطالعه این کتاب علاوه بر عمق بخشیدن به دانش بازیگری، و فهم آن، این امکان را فراهم می‌کند که نمونه‌های اعلای بازیگری را در بهترین آثار سینمایی مرور کنیم. درج دیالوگ‌ها و استفاده از تصاویر مربوط به این آثار، جذابیت این کتاب را دوچندان کرده و باعث ملموس‌تر شدن نظرات نویسنده شده است. ازاین‌روست که این کتاب نه‌فقط یک کتاب مربوط به حوزه بازیگری، بلکه یک آلبوم خاطرات سینمایی و ادبی نیز هست که در جای‌جای آن، مؤلف کوشیده از این طریق، سطور این کتاب را دلنشین‌تر کند.

اندیشه‌هایی دربارۀ‌ بازیگری را که در این نوشتار بدان‌ها اشاره شده است، کمتر می‌توان در کتاب‌هایی که به مباحث صوری بازیگری می‌پردازند، یافت. این حوزه (بازیگری) را از آن جهت انتخاب کردم که با موضوع «روح» و «زندگی» سر ‌و ‌کار دارد و به مفهوم کلی می‌توان آن را نوعی مداقه در احوال انسان نیز تعبیر کرد.

باز‌آفرینی حیات درونی و برونی این موجود پیچیده، نیازمند معرفتی وسیع و همه‌جانبه از انگیزه‌های روانی و کارکردهای امیال ذاتی اوست. این میل و عرفان درونی بازیگر به کشف اعماق روح انسان، محور بررسی نگارنده در انتخاب عناوین متن بوده است. مثال‌ها اغلب از شاخص‌های شناخته‌شدۀ بازیگری در جهان هستند که بررسی رموز کارشان می‌تواند از جهات گوناگون و به لحاظ تکنیکی مورد بحث قرار گیرد؛ اما در اینجا ابعاد روحی و خودکاوانۀ هنر آنان را از زاویۀ نگاه وسیع‌تری بررسی می‌کنیم. نام‌های دیگر این مقوله می‌تواند «اصول اخلاقی بازیگر» یا «فرمان‌هایی برای روح بازیگر» نیز باشد.

...ارسطو،‌ تراژدی را هنری والا، و کمدی را هنری پست می‌خواند. این تعبیر او شاید وقتی به تماشای آثار چاپلین و وودی آلن می‌رویم، چندان دلچسب نباشد؛ اما بهتر است این گونه بیندیشیم که هر چند کمدی آدمی را چند لحظه به فراموشی می‌برد، تراژدی هماره با تذکار و معرفت همراه بوده است. از این رو، کمدی در والاترین شکل خود، چیزی جز مسکن آلام و رنج‌های روزمرهٔ آدمی نیست و یک بازیگر کمیک، با همهٔ توان هنرمندانهٔ خود، توانایی ارتباط با ریشه‌های عواطف تماشاگران را ندارد؛ مگر آنکه به حیطهٔ تراژدی و تذکار که مرکز این آلام و رنج‌های درونی است، قدم گذارد. در این صورت، کار او مانند درام‌های چخوف، آمیخته‌ای از هزل و جد می‌شود که ارزشی ماهوی و پالایشگر دارند.

از منظر معرفت‌شناسی، شاید بتوان نظریهٔ ارسطو دربارهٔ پست بودن کمدی را، به دورهٔ کمدی ساتیر و آریستوفان ـ هم‌عصران او ـ نسبت داد. این نوع کمدی که همیشه با هجو و مضحکه و لوده‌بازی توأم بود، خالی از هر گونه تقید اخلاقی در بازی، تنها حکم ریشخند به مسائل اجتماعی و اخلاقی آن دوران داشت. بی‌قیدی، لاابالی‌گری و حتی قبیح‌نگاری نیز در اجرا صورت می‌گرفت. این پدیده، امروز به شکلی دیگر در تولیدات سینمای تجاری تکرار می‌شود. آریستوفان‌های زمان، با توسل به سکس، خشونت، هیجان‌های کاذب، ستاره‌سازی و تبلیغات، هنر بازیگری را از جوهرهٔ معنوی که اصلی‌ترین ریشهٔ بقای آن است، جدا می‌کنند و از میل نهانی تماشاگر که از فرط خستگی روزانه محتاج تخلیهٔ فشارهای روانی است، سوءاستفاده می‌کنند.

در مقابل کسانی نیز هستند که هنوز این اصل را فراموش نکرده‌اند که بازی عملی شبیه به عبادت است و در حین بازی می‌توان به معرفتی روحانی دست یافت که تماشاگران را به کرنش در برابر این روح مقدس وادارد. بازیگر به مثابه یک هادی یا رسانای زنده، توانایی این را دارد که مخاطبان را با قداست جادویی خویش سحر کند و پالایشی روانی، از آن گونه که به تعالی و تصعید روحی آن‌ها بینجامد، به آنان ببخشد. به آیین‌ها و مناسک مذهبی توجه کنیم که چگونه یک نفر محور قرار می‌گیرد و دیگران گرد او به وحدتی جادویی نائل می‌شوند. صحنهٔ تئاتر و دوربین سینما هم چنانچه بازیگر واجد این قداست باشد، می‌تواند معادل این کار را انجام دهد. اینجا دیگر نمی‌توان نقش بازی کرد یا زمینه‌چینی؛ تنها باید دل داد و ایمان داشت؛ آن گونه که ماریا فالکونتی در مصایب ژاندارک چنین کرد

فهرست

بازی بدون نمایشگری
قداست
رابطه و تنهایی
پالایش
عمل و بی‌عملی
آفرینش آزاد (جادوی بداهه)
انکار پلیدی
کتاب‌شناسی
افزودۀ اول
نشانه‌های تحول در بازیگری مدرن (دهه‌های هشتاد و نود)
کتابنامه
افزودۀ دوم
نگاهی به پدیدۀ بازیگری در ایران