سقوط اصفهان به روایت کروسینسکی

سقوط اصفهان

بازنویسی: جواد طباطبایی
ناشر: مینوی خرد
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 110
اندازه کتاب: رقعی گالینگور روکشدار - سال انتشار: 1392- دوره چاپ: 1
 

مروری بر کتاب

سفرنامه کروسنسکی

يوداش تادوش كروسينسكي راهب يسوعي لهستاني و از مبلغان مسيحي بود كه در زمان يورش افغانها به اصفهان و سقوط صفويه در اصفهان به سر می‌برد. گزارشات او از اوضاع كشور محل مأموريتش، در كتابی با عنوان تاريخ واپسين انقلاب ايران توسط آنتوان دو سرسو، شش سال پس از سقوط اصفهان منتشر شد. كتاب "سقوط اصفهان" بازنويسی كوتاه‌ شده‌ای از كتاب مذكور است.

این کتاب بر اساس کتابی تحت عنوان "سفرنامه کروسینسکی یادداشت های کشیش لهستانی عصر صفوی(۱۷۰۷-۱۷۲۵) نوشته ژان آنتوان دو سرسو که خود بر اساس یادداشت‎های کروسینسکی می‎باشد نوشته شده است. کتاب حاضر اولین بار در سال ۱۳۸۲ توسط انتشارات نگاه معاصر به چاپ رسیده است. عنوان دیگر این کتاب سفرنامه کروسنسکی یادداشت‎های کشیش لهستانی عصر صفوی بوده است.

در میان گزارش‎های باز مانده از یورش افغانان و سقوط اصفهان، روایت یوداش تادوش کروسیسنکی راهب یسوعی لهستانی، که از مبلغان مسیحی مقیم اصفهان بود، از اهمیت ویژه‎ای برخوردار است. کروسینسکی که به هنگام یورش افغانان و سقوط تختگاه ایران در اصفهان به سر می‎برد، به رسم همه مبلغان مذهبی و به ویژه یسوعیان که به طور منظم گزارش‎های دقیقی از اوضاع کشور محل مأموریت خود به سرپرست فرقه‎ای که به آن تعلق داشتند ارسال می‎کردند، در شورش افغانان، گزارش جامعی از وقایع اصفهان و سقوط آن به سرپرست یسوعیان در فرانسه فرستاد.

این گزارش که در اصل به زبان لاتینی، زبان رایج مبلغان مذهبی، نوشته شده بود، در زمانی که اشرف افغان هنوز اصفهان را در تصرف خود داشت، به پاریس رسید و از آن‎جا که گزارشی جامع و حاوی آگاهی‎های گرانبهایی درباره سقوط یکی از بزرگ‎ترین نظام‎های شاهنشاهی زمان بود، که مناسبات حسنه‎ای با کشور‎های اروپایی داشت و در پیکار با سلطان عثمانی نیرویی ائتلافی برای شاهان اروپایی به شمار می‎آمد، نظر سرپرست فرقه یسوعیان فرانسوی را به خود جلب کرد و همان سرپرست دست‎نوشته گزارش یا نسخه‎ای از آن را در اختیار یکی از راهبان یسوعی به نام آنتوان دو سرسو گذاشت تا هر طور که صلاح می‎داند آن متن را انتشار دهد. تا جایی که می‎دانیم، متن لاتینی گزارش کروسیسنکی هرگز به چاپ نرسید. کروسینسکی، پس از سقوط اصفهان این شهر را ترک کرد و رهسپار قسطنطنیه شد و مدتی در این شهر رحل اقامت افکند.

این نکته را باید بیفزاییم که رساله حاضر تنها گزارشی کوتاه از حوادث یورش افغانان و توضیح برخی علت‎های فروپاشی ایران در پایان عصر صفوی است، اما صرف کتاب تاریخی نیست، بلکه در عین حال، رساله ای در اندیشه سیاسی و سندی در تکوین تاریخ‎نویسی جدید نیز هست. این کتاب در دو بخش درآمد و سقوط اصفهان تنظیم شده است.