- موجودی: موجود
- مدل: 199114 - 90/3
- وزن: 0.40kg
سفرنامه میرزا محمدحسین فراهانی
نویسنده: میرزا محمدحسین فراهانی
به کوشش : مسعود گلزاری
ناشر: فردوسی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 410
اندازه کتاب: وزیری - سال انتشار: 1362 - دوره چاپ: 1
کمیاب - کیفیت : درحد نو ~ نو ؛ مهر و نوشته تقدیمی دارد
مروری بر کتاب
1302 - 1303قمری
مؤلف در اين كتاب به شرح سفر خود به مكه مكرمه كه در سال1302ق. آغاز شده مى‌پردازد و طى آن به تشريح اوضاع جغرافيايى كشورهایى كه طى سفر از آنها عبور كرده و توصيف بناها و آثار تاريخى و اوضاع اجتماعى آن كشورها مى‌پردازد. سفر مذكور از تهران آغاز شده و نگارنده از شهرهاى قزوين و رشت و بندرانزلى گذشته است و به بادكوبه رفته و سپس سوار قطار شده، پس از گذشتن از تفليس در بندر باتوم به كشتى سوار شده و راهى استانبول گرديده است.
چند روزى در استانبول به سر برده، آنگاه با كشتى راهى جدّه گرديده و پس از انجام مراسم حج از طريق آبراه سوئز به استانبول مراجعت كرده است. از آن جا از راه درياى سياه به باتوم و از باتوم به باكو و انزلى و رشت بازگشته و چند روزى را هم در لاهيجان جهت استراحت به سر برده است. آنگاه از طريق قزوين در روز پانزدهم ربيع‌الآخر سال 1303ق. به تهران وارد شده است. وى در اين سفرنامه ديدنى‌ها و شنيدنى‌هاى خود را با زبانى ساده و روان و تقريبا بى غلط ثبت و ضبط كرده است.
خواننده در اين سفرنامه با اوضاع جغرافيايى، فرهنگى، سياسى، بناها و آثار تاريخى كشورهاى مسير آشنا مى‌شود و به اطلاعات ذى‌قيمتى درباره مباحث مذهبى، اوزان و مقادير در بخشى از ايران و سرزمين‌هايى كه نگارنده از آنها ديدن كرده است، دست مى‌يابد. لازم به ذكر است كه برخى از قسمت‌هاى كتاب را، مؤلف پس از بازگشت به تهران از سفر حج با استفاده از ساير منابع كتبى تكميل كرده است. از لابلاى كتاب پيداست كه مؤلف طبع شعر هم داشته و «گلبن» تخلص مى‌كرده است. در بخش اضافات و تصحيحات، كه توسط مصصح به كتاب افزوده شده، بسيارى از اعلام موجود در كتاب اعم از اعلام اشخاص و اعلام اماكن و غيره توضيح داده شده است.
وضع قبور ائمه بقیع پیش از خراب کردن وهابی‌ها: در سفرنامه های حج، وضع قبور ائمه بقیع قبل از خراب کردن وهابی‌ها به تفصیل شرح داده شده و تصاویری از آنها ارائه گردیده است از جمله این سفرنامه ها، سفرنامه میرزا حسین فراهانی است. وی در سال 1302 قمری توفیق زیارت حج پیدا کرده و درباره قبور ائمه بقیع چنین نوشته است:
«قبرستان بقیع، قبرستان وسیعی است که در شرقی سور (بارو) مدینه متصل به دروازه سور واقع شده و دور تا دور آن را دیوار سهذرعی از سنگ و آهک کشیدهاند و چهار در دارد دو درب آن از طرف غرب و در کوچه پشتسور است و یک درب طرف جنوب و درب دیگر آن شرقی و طرف حش کوکب است که در کوچه باغهای بیرون شهر است و از بس در این قبرستان سرهم دفن کردهاند، اغلب قبرستان یک ذرع متجاوز از سطح زمین ارتفاع بهم رسانیده است و در اوقات آمدن حجاج به مدین، همه روزه درهای این قبرستان تا وقت مغرب باز است و هرکس میخواهد میرود و در غیر وقتحج، ظهر روز پنجشنبه باز میشود و تا نزدیک غروب روز جمعه بعد بسته است مگر آن که کسی بمیرد و آنجا دفن کنند.
چهار نفر از ائمه اثنی عشر ـ صلوات الله علیهم اجمعین ـ در بقعه بزرگی که بهطور هشت ضلعی ساخته شده، واقعند و اندرون و گنبد او سفیدکاری است و بنای این بقعه معلوم نیست از که و چه وقتبوده اما محمد علی پاشای مصری در سنه 1234 به امر سلطان محمود خان عثمانی تعمیر کرده و بعد همه ساله از جانب سلاطین عثمانی این بقعه مبارکه و سایر بقعهجات واقعه در بقیع تعمیر میشود در وسط این بقعه مبارکه، صندوق بزرگی است از چوب جنگلی خیلی ممتاز و در وسط این صندوق بزرگ دو صندوق چوبی دیگر است و در این دو صندوق پنج نفر مدفونند: یکی امام ممتحن حضرت حسن و یکی حضرت سجاد و یکی حضرت امام محمد باقر و یکی حضرت صادق ـ علیهم السلام ـ است و یکی عباس عم رسول الله ـ صلی الله علیه وآله ـ است که بنیعباس از اولاد اویند و در وسط بقعه متبرکه در طاقنمای غربی مقبرهای است که به دیوار یک طرف او را ضریح آهنی ساختهاند و میگویند: قبر حضرت فاطمه زهرا ـ علیها السلام ـ است.
چند محل است که مشهور به قبر صدیقه طاهره است: یکی در بقیع در حجرهای که بیتالاحزان میگویند و به همین ملاحظه اغلب در بیتالاحزان نیز زیارت صدیقه کبری ـ علیها السلام ـ را میخوانند و در جلو همین قبر مبارک، پرده گلابتون دور گنبد آویخته و از گلابتون بیرون آوردهاند که: سلطان احمد بن سلطان محمد بن سلطان ابراهیم، (سنه احدی و ثلثین و ماه بعد الالف 1131)» .
مرحوم فراهانی می افزاید:
«در این بقعه مبارکه دیگر زینتی نیست مگر دو چلچراغ کوچک و چند شمعدان برنز، و فرش زمین بقعه، حصیر است و چهار، پنج نفر متولی و خدام دارد که افبا عَن جفد هستند و مواظبتی ندارند و مقصودشان اخذ تنخواه (پول) از حجاج است. حجاج اهل تسنن بر سبیل ندرت در این بقعه متبرکه به زیارت می آیند و برای آنها ممانعتی در زیارت نیست و تنخواهی از آنها گرفته نمی شود.
اما حجاج شیعه هیچیک را بیدادن وجه نمیگذارند داخل بقعه شوند مگر آن که هر دفعه تقریبا از یک قران الی پنجشاهی به خدام بدهند و از این تنخواهی که با این تفصیل از حجاج میگیرند، باید سهمی به نائب الحرم و سهمی به سید حسن پسر سید مصطفی که مطوف عجم است، برسد و بعد از دادن تنخواه هیچ نوع تقیه در زیارت و نماز نیست و هر زیارتی سراً یا جهراً میخواهند بکنند آزاد است و ابداً لساناً و یداً صدمه ای به حجاج شیعه نمی رسانند. پشت گنبد ائمه بقیع بقعه کوچکی است که بیتالاحزان حضرت زهرا ـ علیها السلام ـ است».
انگيزه مؤلف از نگارش اين كتاب، امتثال فرمان سلطانى بوده است كه وى را مامور شرح وقايع و مشاهدات و شنيده‌ها طى سفرنامه‌اى نموده است. اين سفرنامه طى سال‌هاى 1302 تا 1303ه.ق. نگارش يافته است.مؤلف در اين كتاب به شرح سفر خود به مكه مكرمه كه در سال1302ق. آغاز شده مى‌پردازد و طى آن به تشريح اوضاع جغرافيايى كشورهايى كه طى سفر از آنها عبور كرده و توصيف بناها و آثار تاريخى و اوضاع اجتماعى آن كشورها مى‌پردازد.
سفر مذكور از تهران آغاز شده و نگارنده از شهرهاى قزوين و رشت و بندرانزلى گذشته است و به بادكوبه رفته و سپس سوار قطار شده، پس از گذشتن از تفليس در بندر باتوم به كشتى سوار شده و راهى استانبول گرديده است. چند روزى در استانبول به سر برده، آنگاه با كشتى راهى جدّه گرديده و پس از انجام مراسم حج از طريق آبراه سوئز به استانبول مراجعت كرده است. از آن جا از راه درياى سياه به باتوم و از باتوم به باكو و انزلى و رشت بازگشته و چند روزى را هم در لاهيجان جهت استراحت به سر برده است. آنگاه از طريق قزوين در روز پانزدهم ربيع‌الآخر سال 1303ق. به تهران وارد شده است. وى در اين سفرنامه ديدنى‌ها و شنيدنى‌هاى خود را با زبانى ساده و روان و تقريبا بى غلط ثبت و ضبط كرده است.
خواننده در اين سفرنامه با اوضاع جغرافيايى، فرهنگى، سياسى، بناها و آثار تاريخى كشورهاى مسير آشنا مى‌شود و به اطلاعات ذى‌قيمتى درباره مباحث مذهبى، اوزان و مقادير در بخشى از ايران و سرزمين‌هايى كه نگارنده از آنها ديدن كرده است، دست مى‌يابد. لازم به ذكر است كه برخى از قسمت‌هاى كتاب را، مؤلف پس از بازگشت به تهران از سفر حج با استفاده از ساير منابع كتبى تكميل كرده است. از لابلاى كتاب پيداست كه مؤلف طبع شعر هم داشته و «گلبن» تخلص مى‌كرده است.
میرزا محمدحسین فراهانی فرزند میرزا محمدمهدی ملک‌الکتاب فراهانی (م1270) است که به سال 1264در روستای آهنگران فراهان به دنیا آمد. وی در تهران تربیت یافت و مختصری در کارهای دولتی و درباری وارد گردید. وصف اخلاقیات او از زبان میرزا صادق خان ادیب الممالک به تفصیل در مقدمه کتاب دیگر مؤلف با نام حالت آمده، و از زهد و تهجد و تدین او سخن گفته شده است.
همانجا گفته شده است که بیشتر آثار وی در رویدادی از بین رفت و نابود شد. در سال 1300 همراه شاه به زیارت مشهد رفت و در تدوین مطلع الشمس به اعتماد السلطنه کمک کرد. سفر حج او در سال 1302، دومین سفر وی بود و او گویا به امر شاه این سفرنامه را نوشت و لقب ملک الکتاب را از شاه گرفت. رسالت «حالت» او که مقدمه آن را ادیب الممالک در شرح حال وی نوشته، به همراه رساله «آداب السرور» در سال 1311 به کوشش خان ملک ساسانی ـ فرزند وی ـ چاپ شد...
فهرست
نام كسان
اماكن
سال‌ها و حوادث
آيات قرآن
احاديث و روايات و امثال و حكم
شعرهاى فارسى و عربى
كتاب‌ها
وسايل سفر و كشاورزى و باغدارى
القاب و مشاغل و رتبه‌ها
مليت و دين و مسلك طوايف
واحد پول و وزن و اندازه‌ها
انواع پوشاك و مواد آن
حيوانات و پرندگان و حشرات
معمارى و باستانشناسى و هنر
لغات و تركيبات و اصطلاحات مدنيت
