سفرنامه لایارد یا ماجراهای اولیه در ایران

سفرنامه لایارد یا ماجراهای اولیه در ایران

نویسنده: اوستن هنری لایارد
مترجم: مهراب امیری
ناشر: وحید
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 360
اندازه کتاب: وزیری گالینگور - سال انتشار: 1367 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو ؛ مهر دارد

مروری بر کتاب 

سر اوستن هنری لایارد، از سیاستمدارن انگلیسی در جوانی مامور شد برای ایجاد بحران در جنوب ایران به میان ایل بختیاری برود تا با دامن زدن به اختلافات توجه محمد شاه قاجار را از هرات به سوی جنوب جلب کند. این ماموریت در پوشش سیاح صورت گرفت. او به میان ایل محمدتقی خان بختیاری رفت و دو سال با او و خانواده‌اش زندگی کرد تا فرصتی مناسب برای بررسی آداب و رسوم و زندگی روزانه افراد ایل برایش فراهم شود. سر هنری لایارد در کتاب سفرنامه لایارد یا ماجراهای اولیه در ایران به شرح نکات مفیدی درباره بختیاریها می‌پردازد که جدا از اهداف استعماری برای محققین دوره قاجار مفید است. «سر اوستن هنری لایارد»،نویسنده این کتاب در پنجم مارس 1817 میلادی ،در پاریس متولد و در پنجم ژانویه 1894 در سن هفتاد و هفت سالگی در لندن در گذشت.

لایارد در خلال عمر طولانیش ،با وقایع و حوادث گوناگونی رو به رو بود و پیش از سن بیست و سه سالگی با اندک پولی که داشت (بدون استفاده از خط آهن)سرتاسر فرانسه،سوئیس،شمال ایتالیا،دانمارک،سوئد،پترزبورگ را سیاحت کرد.و آنگاه مسافرت مخاطره آمکیز خود را به آسیای صغیر از جمله ایران آغاز نمود و به تعبیر بروس نویسنده زندگینامه اش چندی میهمان ایلخانی بختیاری بود ،و در کنار او و ایلش ،که بر علیه حکومت خودکامه ایران می جنگیدند شرکت جست و کمی بعد به خاطر حفاریهایش ،در خرابه های آشور و نینوا شهرت جهانی یافت.

لایارد در خلال سال های 1840 تا 42 در خوزستان اقامت داشت .با اینکه بیش از یک قرن و نیم از سفر لایارد به خوزستان می گذرد معهذا تا کنون هیچ پژوهشگر ایرانی یا خارجی موفق به تهیه چنین گزارش جامع و روشنی راجع به این استان نشده است.او تمام مناطق خوزستان را قدم به قدم سیاحت ،و از کلیه آثار باستانی آن حدود بازدید به عمل آورد ،با روسا و خوانین و شیوخ محلی ملاقات کرد و اوضاع سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و نظامی منطقه را بررسی نمود و تعداد خانوار هر طایفه و عشیره و منبع مالیات و مال دیوانی و اقامتگاه تابستانه و زمستانه و ییلاق و قشلاق و محل تعلیف احشام طوایف کوچرو را با دقتی خاص مشخص کرد.
در این شماره شرحی از پوشش و آرایش زنان بختیاری را به روایت لایارد می‌خوانیم :‌

  زنهای بختیاری تقریبا لباسی شبیه به لباس سایر زنهای ایرانی به تن دارند به استثنای زنهای خوانین، لباس دیگران از یک نوع پارچه زبر و خشنی است که به وسیله خودشان بافته می‌شود یا یک نوع چیت خارجی است که از فروشندگان دوره گرد خریداری می‌نمایند. این لباسها عبارتند از یک شلوار بسیار گشاد و فراخ از حد تهیگاه تا روی قوزک پا و یک پیراهن سفید کتانی تا روی بند شلوار. این نوع پیراهن از جلو باز و به وسیله یک حلقه مخصوص به دور گردن بسته می‌شود. رو پیراهن یک ژاکت که معمولا از چیتهای خارجی یا ابریشمی دوخته شده به تن می‌کنند و هنگام استفاده آستین‌اش را تا حد آرنج بالا می‌زنند و گاهی نیز آن را پایین می‌کشند. این ژاکتها نیز از جلو باز و بسته می‌شوند. غیر از این ژاکتها گاهی اوقات در زمستان یک نوع بلوز پارچه‌ای نیز به همان طرح روی لباسهای خود می‌پوشند.
 ژاکتهای زنهای خوانین که معمولا طلا گلابتون‌دوزی شده از یک نوع شال کشمیر یا پارچه‌های ابریشمی یا مخمل دوخته می‌شود.

 آنان قسمتی از موهای خود را در رشته‌های متعددی بافته و در عقب سر آویزان می‌کنند و بخش دیگر را با چین و شکن در اطراف صورت و روی پیشانی قرار می‌دهند. زنهای فقرا و طبقات پایین یک دستمال سیاه ابریشمی یا یک روسری سفید کتان به دور سر می‌بندند و گوشه‌های آن را از پشت آویزان می‌کنند. در اندرون نیز بعضی اوقات خانمها عرقچینهایی از شال کشمیر که به اقسام و انواع جواهرات مزین شده به سر می‌گذارند .زنهای بختیاری به ندرت جوراب به پا می‌کنند، آنان یک نوع پا افزار به نام گیوه که تخت آن چرم است و وسیله خودشان بافته می‌شود به پا می‌کنند و بعضی اوقات نیز یک نوع کفش ساغری سبز رنگ چرمی که دارای پاشنه‌های بلندی است و در شهر دوخته می‌شود می‌پوشند.

خانمها تمایل شدیدی به استعمال زینت‌آلات زنانه از قبیل النگو، دستبند، بازوبند و گردنبد طلا و نقره دارند و همیشه مقداری از این زینت‌آلات را دور گردن و دست و بازوی خود آویزان می‌کنند.... زنهای بختیاری که در میان مردم بیگانه ظاهر می‌شوند چادر به سر می‌کنند ولی برخلاف رسوم مسلمانان در میان قبیله و افراد خانواده خویش نقاب به صورت نمی‌زنند ....زنهای خوانین مانند زنهای شهری پلک چشمهای خود را با یک نوع گرد سیاه به نام کحل رنگ می‌کنند. استعمال این گرد چشم‌هایشان را سیاه‌تر و درخشنده‌تر می‌سازد زنهای بختیاری مانند مادربزرگهای اجداد خودمان گونه‌هایشان را با یک نوع خال سیاه تزیین می‌کنند....