سفرنامه عبدالصمد میرزا سالور عزالدوله به اروپا

نویسنده: عبدالصمد میرزا سالور عزالدوله 
تنظیم و تصحیح : مسعود سالور
ناشر: نامک
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 414
اندازه کتاب: رقعی گالینگور - سال انتشار: 1374 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : نو

مروری بر کتاب 

مصور 

دو سفرنامه او به اروپا در سالهای 1290 و 1300

کتاب حاضر شامل زندگی نامه میرزا عبدالصمد فرزند محمدشاه قاجار و چند سفرنامه از او در سفرهای خارجی است.
میرزا عبدالصمد که بعدها از سوی برادرش ناصرالدین شاه به عزالدوله ملقب شد ، چهارمین پسر محمدشاه قاجار از همسری به نام اغل بیکه خانم بود. اغلب بیکه خانم از طایفه ترکمن سالور در سرخس بود که در اصفهان به همسری محمدشاه قاجار در آمد.

بخش اول کتاب؛ به تشریح زندگی این اشراف‌زاده قاجاری می‌پردازد و الباقی کتاب متن چهار سفرنامه میرزا سالور است به ممالک فرنگ. سالور در سفر اول به همراه ناصرالدین‌شاه به اروپا می‌رود و سفر بعد شرح سفر او است به روسیه برای تاجگذاری آلکساندر سوم. دو سفرنامه آخر را همراهان شاهزاده در همین سفر به روسیه نوشته‌اند.

این سفرنامه توسط یکی از خدمتکاران عزالدوله و با نظارت او به رشته تحریر درآمده و پس از نگارش مورد بازبینی و تصحیح وی قرار گرفته است. از آنجا که این سفرنامه توسط یکی از همراهان تقریبا دور از قدرت ناصرالدین شاه نوشته شده، می تواند در روشن شدن ابعاد این سفر مورد استفاده قرار گیرد و اطلاعات خوبی را درباره ساحت های مختلف این سفر ارائه نماید. 

توجه راقم این سفرنامه بیش از همه به آداب و تشریفات دیپلماتیک دولت های اروپایی و کیفیت تعامل آنها با ناصرالدین شاه و هیئت همراه است. نگارنده این سفرنامه همواره به اظهار نظر و تعجب پیرامون پیشرفتهای ممالک غربی پرداخته و عمدتا به تجلیل از این پیشرفت ها و نیز اخلاقیات مردم اروپا می پردازد. از این حیث میتواند در روشن شدن ابعاد آشنایی ایرانیان با اروپای قرن نوزدهم مفید واقع شود. چنان که سفرنامه های بعدی این کتاب بیشتر به ابعاد و نتایج سیاسی سفرها اشاره داشته اند. 

درابتدای سفرنامه اول " معارف ملتزمین رکاب مبارک " ناصرالدین شاه معرفی می شوند. از آن پس شرح منازل سفر از تهران به بندر انزلی شرح داده می شود.  در انزلی هیئت همراه شاه سوار کشتی شده و پس از سه شبانه روز از طریق رود ولگا وارد روسیه می شوند. نویسنده در مسکو از بناهایی سخن می گوید که «هیچ چشمی از اهل ایران ندیده بلکه نشنیده » هیئت همراه در این مرحله وارد کرملین می شوند و ظاهرا میان ناصرالدین شاه و تزار روسیه ملاقاتی روی می دهد. 

سپس به وسیله " کالسکه بخار " عازم سنت پترزبورگ می شوند و از آنجا با قطار به آلمان می روند. در آلمان از برخی شهرها از جمله ویزبادن و فرانکفورت بازدید می کنند و از آنجا به بلژیک می روند. هیئت ایرانی پس از گذر از شهر " اسپا " به بروکسل وارد می شود و مورد استقبال پادشاه " لئوپولد " قرار می گیرد. نویسنده در اینجا شرح جالبی از تشریفات دیپلماتیک دولت بلژیک در استقبال از هیئت ایرانی ارائه می دهد که برای محققان و علاقه مندان این زمینه قطعا قابل استفاده است.

ناصرالدین‌شاه به اروپا می‌رود و سفر بعد شرح سفر او است به روسیه برای تاجگذاری آلکساندر سوم. دو سفرنامه آخر را همراهان شاهزاده در همین سفر به روسیه نوشته‌اند.