سفرنامه سیف الدوله ، سفرنامه حج

سفرنامه سیف الدوله

نویسنده: سیف الدوله سلطان محمد
به کوشش: علی اکبر خدا پرست
ناشر: نشر نی
زبان کتاب: فارسی
تعداد صفحه: 470
اندازه کتاب: وزیری سلفون - سال انتشار: 1364 - دوره چاپ: 1

کمیاب - کیفیت : درحد نو _ نو ؛ جلدسازی مجدد
 

مروری بر کتاب

سفرنامه حج

سلطان محمد سیف الدوله از شاهزادگان قاجار و از فرزندان فتحعلی شاه است. وى در سال 1279 هجرى تصمیم به زیارت کعبه گرفت و از تهران، از راه دشت، دریاى خزر، تفلیس استانبول به مکه رفت و پس از انجام فریضه حج، از راه عراق و جنوب به تهران بازگشت. سیف الدوله به اوضاع جغرافیایى، وضع سیاسى و اخلاقى و اجتماعى مردم در شهرهاى مسیر توجه داشته است. کتاب سفرنامه، حاوى خاطرات بعد از سفر حج او نیز هست.  علت نامگذارى کتاب به «سفرنامه مکه» آن است که تصمیم اولیه او سفر مکه بوده و نیز ارزش معنوى این قسمت از سفر در نامگذارى کتاب مؤثر بوده است.

روز جمعه سیم ذى الحجه کشتى‌اى که او بر آن سوار است در بندر جده لنگر مى‌اندازد. آنها در رابُغ محرم مى‌شوند و در جحفه تجدید نیت مى‌کنند، چون احرام شیعه از جحفه است. سیف الدوله شهر مکه را بزرگ توصیف کرده و گفته است: عمارات آن از سنگ تراشیده و پنج تا شش طبقه است. کوچه‌هایش را کثیف، مردم دولتمندش را متکبر و بد سلوک و زن‌هایش را فاسد دیده است.

نویسنده در ارتباط با بناى مسجدالحرام، ابعاد مناره‌هاى مسجد، مدارس همجوار، درهاى چهل‌گانه مسجد و بناى کعبه، حجر اسماعیل، مقام ابراهیم، طاق بنى‌شیبه، چاه زمزم، محل نماز چهار مذهب که به عقیده نویسنده ساختمان آنها مسجد را از نمایش انداخته سخن گفته است.

درباره پوشش کعبه مى‌نویسد: «همه ساله پیراهن سیاهى که از ابریشم بافته مى‌شود و سمت بالاى آن یک کتیبه گلابتون دارد، از مصر مى‌آورند و پیراهن سال پیش در میان شرفا و خدام قسمت مى‌شود. پیراهن ابریشمى سرخى که اطرافش گلابتون دوخته است به جهت داخل حرم، همه ساله از اسلامبول مى‌آید و پیراهن سال پیش را به جهت شرافت به خزانه سلطان مى‌برند و کسى نمى‌تواند او را تصرف کند.»

این کتاب، تحت عنوان سفرنامه مکه در فهرست نسخ خطی کتابخانه ملی ایران مضبوط است اما با توجه به تنوع مطالب آن شاید عنوان سفرنامه مکه به کتاب حاضر از یک جهت نامناسب باشد: زیرا نویسنده سفر خود را از تهران به قصد زیارت مکه آغاز کرده اما پس از پایان مراسم حج، به عراق رفت و در آنجا به زیارت عتبات مشغول گردید. سپس به ایران بازگشت و همچنان به سفر خود ادامه داد و...

با وجود تراکم مطالب و همچنین نا به هم پیوستگی آنها، کتاب حاضر حاوی نکات دقیق جغرافیایی، تاریخی و سیاسی و اجتماعی است. نویسنده هر آنچه را که لازم و سودمند می دانسته و برای آنها از نظر اجتماعی اهمیت قائل بوده بیان کرده است.

فهرست

آغاز مسافرت
حرکت از تهران
ورود به جده، مکه
بنای کعبه
مقام ابراهیم
حرکت از مکه
وادی فاطمه
وضع حرم رسول صلی الله علیه و آله
ضریح حضرت رسول
وضع داخل مسجد
مسجد قبا و ذوالقبلتین و حرکت از مدینه و منازل میان راه
ناقه صالح
خربزه ابوجهل
قدمگاه رسول صلی الله علیه و آله وصلم
اوضاع کلی شام
وضع آب
وضع بناها
نرخ اجناس
و...